De rechter heeft in vier rechtszaken de provincie Overijssel op de vingers getikt omdat die niet handhaaft bij een aantal biomassa-installaties waar geen natuurvergunning voor is afgegeven. Het provinciebestuur moet dat besluit beter onderbouwen, en laten zien dat niet alleen het bedrijfsbelang maar ook dat van de natuur wordt meegewogen.

Land- en tuinbouworganisatie LTO vindt het verrassend dat de rechters zich zo conservatief opstellen omdat het nieuwe kabinet veel geld heeft vrijgemaakt voor de aanpak van het stikstofprobleem. „Enig vertrouwen en oog voor de menselijke maat is wel gewenst, anders worden onschuldige ondernemers de dupe”, zegt een woordvoerder.

„Dit is het gevolg van gestuntel van de overheid, die er niet in slaagt de chaos op te ruimen en tot een einde te brengen”, zegt voorzitter Bart Kemp van Agractie Nederland. Volgens hem hebben boeren evengoed nog wel voldoende zekerheid omdat de overheid meermaals heeft aangegeven niet te zullen handhaven. „Het is wel erg pijnlijk dat boeren die te goeder trouw handelen nu vogelvrij worden verklaard”, aldus Kemp.

Er zijn enkele duizenden bedrijven die zonder vergunning werken, omdat zij die volgens het oude regime niet nodig hadden. Omdat hun uitstoot onder een bepaalde grens bleef, hoefden zij slechts een melding te doen. Zij worden ook wel PAS-melders genoemd, naar het Programma Aanpak Stikstof. Maar door die werkwijze zette de Raad van State in 2019 een streep.

Het vorige kabinet heeft deze ondernemers beloofd dat hun activiteiten alsnog worden gelegaliseerd, en dat daar met algemene maatregelen om de stikstofuitstoot te verminderen ruimte voor wordt vrijgemaakt. Uiterlijk in 2025 moet dat geregeld zijn. Tot die tijd hoeven provincies van het Rijk niet te handhaven.

Van der Wal wijst erop dat de uitspraken van deze week allemaal specifiek gaan over biomassa-installaties. De rechter is niet overtuigd dat er ook echt zicht is op de beloofde legalisatie en de natuurverbetering die daarvoor nodig is. De provincie moet dat beter onderbouwen en „daar gaan wij bij helpen”, zegt zij.

Het coalitieakkoord, waarin concrete plannen staan voor stikstofreductie, zorgt volgens de minister voor een „nieuwe werkelijkheid”. Zij wijst er daarnaast op dat de eerste bedrijven die onder het gedoogbeleid al zijn gelegaliseerd. „De rechter wil dat we het laten zien. Daar zijn we op dit punt echt mee bezig.