Het is normaal dat een nieuwe president in het eerste jaar van zijn regering iets van zijn glans verliest. Als mooie woorden uit de campagne moeten worden omgezet in krachtige daden, blijkt vaak dat niet alles wat is beloofd ook echt kan.

Het opvallende bij Joe Biden is echter de snelheid van dit proces. Volgens onderzoeksbureau Five-thirthy-eight, dat dagelijks een gemiddelde brengt van allerlei opinieonderzoeken, stond zijn populariteitscijfer half februari op 42,2 procent; 51,5 procent keurde Bidens beleid af. Slechts één naoorlogse president, zijn directe voorganger Donald Trump, had na zijn eerste jaar een lager waarderingscijfer.

Biden beloofde bij zijn aantreden veel: een snel einde aan de pandemie, meer aandacht voor klimaat, herstel van de infrastructuur en een beter sociaal vangnet. Hij presenteerde dat in een allesomvattend plan met de veelzeggende naam ”Build Back Better” (BBB-plan). Hij dacht de polarisatie een halt toe te kunnen roepen en de gematigde Republikeinen voor zich te kunnen winnen. Biden zei heel nadrukkelijk ook voor de aanhangers van Trump een goede president te willen zijn.

Afghanistan

De eerste maanden van zijn presidentschap leek Biden succes te hebben. Het ging beter rond de coronapandemie. Biden dacht dat Amerika rond de zomer kon terugkeren naar het oude normaal. Daarnaast bewoog de economie zich de goede kant op. In het kader van het bestrijden van de effecten van de corona-epidemie besloot Biden tot een pakket steunmaatregelen waar vooral armere Amerikanen voordeel van hadden: aanvulling op de soms lage werkloosheidsuitkering, opschorting van studieleningen en een verbod op uithuisplaatsing van mensen met huurachterstanden. Grote groepen Amerikanen reageerden positief.

Een abrupt keerpunt in de populariteit van Biden kwam in de zomer toen hij besloot de Amerikaanse troepen uit Afghanistan terug te trekken. Zijn veronderstelling dat de taliban niet in staat was direct de macht te grijpen, bleek een taxatiefout. De evacuatie verliep chaotisch.

Prijsstijgingen

Dat werd nog eens versterkt door een reeks discutabele uitspraken en loze beloften. Bidens stellige verzekering dat iedereen met een Amerikaans paspoort veilig naar de luchthaven van Kabul kon komen, bleek gebakken lucht te zijn. De opmerking dat geen enkele bondgenoot de betrouwbaarheid van de VS in twijfel trok, bleek ook onjuist.

Na de smadelijke aftocht uit Afghanistan zakte de president steeds verder in de populariteitcijfers. Deels kwam dit door factoren die niet (helemaal) in de macht van Biden lagen. De coronapandemie sloeg opnieuw hard toe. Het beloofde herstel van het normale leven moest worden uitgesteld. Economisch doemden er forse problemen op. Omdat door de lockdowns grondstoffen en goederen slechts in beperkte mate worden aangevoerd, stegen de prijzen.

Gesneuveld

Maar dat is niet alles. Het ambitieuze, veelomvattende Build Back Better-plan is inmiddels in stukken opgedeeld. Met steun van een aantal Republikeinen is het onderdeel dat gericht is op verbetering van de infrastructuur door het Congres aangenomen. Er kan daardoor een begin worden gemaakt met groot onderhoud aan bruggen, wegen en spoorlijnen.

Zover is het echter nog lang niet bij de andere onderdelen van het BBB-plan. Veelzeggend is dat de verbetering op het terrein van sociale voorzieningen afketste op het verzet van enkele Democratische senatoren. Die vinden de financiering ervan een te groot risico.

Ook bij een tweetal andere dossiers heeft de president een nederlaag geleden. Vorige week hield hij een scherpe rede waarin hij bij de senatoren aandrong op de behandeling van twee wetten die bedoeld zijn om het kiesrecht voor alle burgers te garanderen. Biden wil deze wetten op federaal niveau invoeren om te voorkomen dat elke deelstaat zijn eigen regels, procedures en beperkingen vaststelt.

De Republikeinen in de Senaat hielden deze herziening van het kiesstelsel woensdag echter tegen. Ook een voorstel om de zogeheten filibusterregel aan te passen om deze herziening er alsnog doorheen te krijgen, is afgeschoten. Die regel stelt dat zestig van de honderd senatoren moeten instemmen met het in behandeling nemen van een wetsvoorstel.

Zoals verwacht blokkeerden de Republikeinen via de filibusterregel stemming over de voorstellen rond de herziening van het kiesstelsel. Daarna brachten de Democraten een voorstel in om uitzondering te krijgen op deze regel voor de kiesstelselherziening. Daarvoor zou een normale meerderheid voldoende zijn. Maar twee Democraten stemden tegen, waardoor de uitslag van de stemming op 48-52 uitkwam.

Vorige week moest Biden al bakzeil halen rond een vaccinatieplicht die hij afkondigde voor personeel van grotere bedrijven. Het hooggerechtshof veegde die regeling van tafel.

Tijd dringt

Samengevat, Biden heeft in zijn eerste jaar weinig van zijn beloftes kunnen inlossen. Wel heeft hij op het terrein van ethische vragen enkele maatregelen genomen waarmee hij het conservatieve beleid van president Trump terugdraaide. Te denken valt aan de subsidiëring van organisaties die abortus uitvoeren of promoten. Daarmee heeft hij ook de meer conservatieve Amerikanen van zich verwijderd.

Biden heeft nu nog slechts een paar maanden om een prestatie van betekenis neer te zetten. Want nu kan hij nog rekenen op steun in het Congres. Komend najaar zijn de verkiezingen voor het gehele Huis van Afgevaardigden en voor een derde van de Senaat. De kans is groot dat de Democraten dan fors wat zetels moet inleveren.

Het is min of meer traditie dat de partij van de zittende president bij de tussentijdse verkiezingen verliest. Wat Biden dan nog rest: regeren per decreet.