Wat is het probleem?

Biden wil het kiesrecht hervormen. Daarmee wil hij een halt toeroepen aan het opleggen van striktere regels zoals dat vorig jaar in negentien staten met een Republikeinse meerderheid is gebeurd. Republikeinen beperkten onder meer de mogelijkheden om per post of vroegtijdig te stemmen en besloten tot het sluiten van stembureaus in bepaalde wijken of beperkten de openingstijden.

Biden noemde ook het probleem van gerrymandering. Wat is dat?

Dat is het recht van de meerderheid in een staat om de grenzen van de kiesdistricten opnieuw vast te stellen. Dat pakt vaak ongunstig uit voor de minderheid.

Waarom passen de Republikeinen de regels aan?

Een meerderheid van de Republikeinen is ervan overtuigd dat er bij de laatste presidentsverkiezingen op grote schaal is gefraudeerd. Oud-president Donald Trump steunt hen in die gedachte. Hij beweert dat er in 2020 sprake was van een miljoenenfraude en zegt dat Biden de uitslag gestolen heeft.

Wat wil Biden nu?

In zijn toespraak zei hij het „recht om te stemmen en de democratie tegen alle vijanden te beschermen.” Hij wil dat de Senaat twee voorstellen serieus en snel behandelt. Het gaat allereerst om herstel van de Voting Rights Act, die in 1965 onder president Lyndon B. Johnson werd ingevoerd om raciale discriminatie rond de stembusgang tegen te gaan. In 2013 is die echter door een uitspraak van het federale hooggerechtshof krachteloos gemaakt. De wet die deze uitspraak weer ongedaan moet maken heet de John Lewis Voting Rights Advancement Act. Daarnaast komt Biden met de Freedom to Vote Act. Die is bedoeld om een einde te maken aan de diversiteit van regels en procedures in de deelstaten.

Wat is de hobbel voor het aanvaarden van deze wetten?

Het Huis van Afgevaardigden, waar de Democraten een meerderheid hebben, heeft de wetten aanvaard. Nu moet de Senaat beslissen. Daarvoor is een meerderheid van 51 procent van de stemmen nodig. Omdat de Republikeinen en Democraten elk 50 senatoren hebben waarop ze kunnen rekenen, zou dat moeten lukken: bij het staken van de stemmen mag de vicepresident immers een stem uitbrengen en redden de Democraten het net. Het probleem is echter de filibuster.

Wat is een filibuster?

Dat is een traditie in de Senaat waarbij een senator voorafgaand aan de behandeling van een wet bezwaar maakt tegen de manier waarop een omstreden kwestie wordt afgehandeld. Hij of zij kan daarbij urenlang aan het woord blijven. Een enkele senator kan zo de stemming over een wet uitstellen, vertragen of zelfs blokkeren. In het verleden zijn er wel senatoren geweest die acht uur of langer aan het woord bleven en dan bijvoorbeeld bladzijden lang uit een telefoonboek gingen citeren. Op dit moment kan een filibuster alleen opgeheven worden als minstens zestig senatoren daarvoor stemmen. Biden aarzelde tot voor kort om voor afschaffing van het filibusteren te pleiten.

Vanwaar die aarzeling?

Het probleem is dat wanneer de filibuster nu wordt afgeschaft de Democraten zelf die mogelijkheid niet meer kunnen gebruiken als ze in de toekomst een minderheid in de Senaat zouden hebben. Biden heeft in zijn rede in Atlanta echter voor het eerst gezegd dat de filibuster maar moet worden opgegeven.

Wat gaat er nu gebeuren?

Chuck Schumer, de leider van de Democraten in de Senaat, heeft woensdag gezegd dat hij komende maandag de twee wetsvoorstellen in behandeling wil nemen. De Republikeinen hebben inmiddels laten juridische en procedurele blokkades weten op te werpen.

Waarom hecht Biden aan de hervoming van het kiesrecht?

Drie redenen:

1. In het najaar zijn er tussentijdse verkiezingen en dan kan zijn partij de meerderheid in het Congres verliezen. Het aanvaarden van nieuwe wetten is dan uitgesloten.

2. Biden is niet alleen bezorgd over de schade aan de democratie maar vreest ook dat bij de presidentsverkiezingen van 2024 de Republikeinen de uitslag naar hun hand kunnen zetten met behulp van de door hen aangepaste kieswetten in de deelstaten.

3. Het imago van Biden is de achterliggende maanden ernstig beschadigd. Bij zijn achterban is veel gemor over het getalm met het borgen van het kiesrecht.