Rusland spint garen bij onlust in Kazachstan
Nu het stof van de onrust in Kazachstan lijkt neer te dalen, lijkt het erop dat vooral Rusland garen spint bij de ontwikkelingen. Op verzoek van de Kazachse president Kassym-Jomart Tokajev stuurde Moskou enkele duizenden militairen naar het buurland om te helpen bij het neerslaan van de onlusten. Daarmee heeft Rusland Tokajev, die juist meer afstand tot Moskou zocht, sterker aan zich gebonden.
De interventie onder de vlag van veiligheidsorganisatie CSTO was een opmerkelijke stap. De door Rusland geleide organisatie heeft namelijk geen mandaat om in te grijpen bij interne conflicten van lidstaten. Toen Kirgizië in 2010 vanwege interne onlusten een beroep deed op de organisatie, kreeg het land dan ook nul op rekest. De toenmalige Russische president Dmitry Medvedev maakte duidelijk dat de CSTO enkel in actie komt als de territoriale integriteit van een lidstaat van buitenaf wordt bedreigd.
Maar nu Kazachstan vanwege een binnenlands conflict om hulp vroeg, zette Rusland razendsnel 3000 militairen op het vliegtuig. Principieel is de kwestie niet anders dan in 2010, maar een belangrijke verklaring ligt wellicht in het feit dat de Russische belangen in Kazachstan groter zijn dan in Kirgizië. Niet alleen wonen er 3,5 miljoen etnische Russen in Kazachstan, Rusland maakt er ook gebruik van een belangrijke raketlanceerplaats en heeft er meerdere militaire bases. Niet onbelangrijk is ook dat Rusland een grens van 7500 kilometer deelt met Kazachstan. De grootmacht is dus zonder meer gebaat bij stabiliteit in het buurland.
Steeds duidelijker wordt dat Rusland met de keuze tot interventie ook positie koos binnen een machtsstrijd in Kazachstan: vóór Tokajev en tegen oud-president en oud-bondgenoot Noersoeltan Nazerbajev. Tokajev nam in 2019 de macht over van Nazerbajev, maar de veronderstelling was dat de 81-jarige oud-president achter de schermen nog aan heel wat touwtjes trok. Bekend was dat dit van meet af aan fricties opleverde tussen het kamp van Tokajev en dat van Nazerbajev. De invloed van de laatste lijkt nu echter definitief voorbij. De onlusten gaven Tokajev de kans Nazerbajev buitenspel te zetten, waarbij hij zich gesteund kan weten door Moskou.
Dat heeft echter wel een prijs. Het is duidelijk dat Tokajev zich tegelijk afhankelijker van Moskou heeft gemaakt. Veel meer dan Nazerbajev zocht de huidige president juist naar een evenwichtigere balans van invloedssferen tussen Rusland, China en het Westen. Onder Tokajev probeerde Kazachstan zich losser te maken van het Sovjetverleden, wat zich onder meer uitte door het besluit om het cyrillisch schrift in te ruilen voor het Latijnse schrift. Met de interventie staat Tokajev echter bij Rusland in het krijt. Zonder problemen zijn die warmere banden met Rusland echter niet: een van de eisen van de opstandelingen is nu juist dat alle banden met de machtige buur worden verbroken. Wie er hier ook wint, de bevolking niet.