Het Poolse Constitutioneel Tribunaal sprak eerder dit jaar tot tweemaal toe uit dat de Poolse grondwet soms boven het Europees recht gaat. Daarover maakt de commissie zich „ernstige zorgen”. Door de uitspraken is niet langer gegarandeerd dat de Europese regels in de hele unie gelden, vreest Brussel. De EU kan dan gaan ontrafelen, menen deskundigen.

De commissie heeft ook „ernstige twijfels” of het tribunaal wel onafhankelijk en onpartijdig is. Het kan in ieder geval niet langer deel uitmaken van de Europese rechtsorde, vindt het dagelijks bestuur van de EU. De Poolse politiek heeft een te grote greep op de rechters van het tribunaal.

Er lopen al meerdere inbreukprocedures tegen Polen. Het land kreeg afgelopen jaar ook al twee dwangsommen opgelegd, maar die weigert het vooralsnog te betalen. De commissie kan het verschuldigde bedrag uiteindelijk inhouden op EU-subsidies voor Polen.

Polen krijgt twee maanden de tijd om tekst en uitleg te geven over de uitspraken van het hof en eventueel bij te draaien. Als het antwoord uitblijft of onbevredigend is, stelt de commissie het land officieel in gebreke en krijgt het doorgaans nog twee maanden de tijd om de zaak recht te zetten. Gebeurt dat niet, dan kan de commissie naar het Europees Hof van Justitie stappen.

Het conflict over het zogeheten primaat van het Europees recht maakt deel uit van een langer slepende ruzie tussen Brussel en Warschau over de Poolse omgang met de rechtsstaat. Door de ruzie wacht Polen bijvoorbeeld nog altijd op tientallen miljarden uit het Europese coronaherstelfonds waarop het land aanspraak maakt. De commissie weigert dat goed te keuren zolang het gezag van de Europese rechter in Polen niet verzekerd is.

Ook bestaande subsidies voor Polen staan op het spel. Brussel kan sinds een jaar Europees geld voor een lidstaat inhouden als die de rechtsstaat aantast.

Het Constitutioneel Tribunaal schoof eerder dit jaar op verzoek van de regering de opdracht van het Europees Hof om een nieuw tuchtcollege voor rechters buiten gebruik te stellen aan de kant. Door dat tuchtcollege kunnen rechters volgens het hof hun werk niet meer onafhankelijk doen.

De Poolse premier Morawiecki wees de Europese kritiek op de Poolse rechterlijke macht woensdag nog eens van de hand. Het tribunaal is volgens hem helemaal niet gepolitiseerd.