Welbewust heeft Biden ondemocratisch bestuurde landen niet uitgenodigd. Daarmee is het gezag van de conferentie tegelijk wel beperkt. Als de landen met een autocratisch bestuur bewust buiten de deur worden gehouden, kunnen zij iedere conclusie of aanbeveling gemakkelijk naast zich neerleggen.

Overigens is het omgekeerde ook het geval. Zitten die regeringen wel aan tafel dan zullen ze niet nalaten hun invloed aan te wenden om scherpe uitspraken eindeloos te nuanceren zodat ze iedere zeggingskracht verliezen. Dat is altijd het dilemma bij dergelijke conferenties.

Toch is het niet zinloos een bezinningsbijeenkomst over de toekomst van de democratie te houden. Er is immers wel degelijk iets aan de hand. Terecht dat Biden waarschuwt voor het uithollingsproces dat gaande is.

In zijn openingstoespraak zei de Amerikaanse president dat de democratie wordt bedreigd door autocraten en autoritaire systemen die democratische waarden terzijde schuiven. Dat klopt. Er is een fors aantal landen waar dit gebeurt.

Toch is lang niet alles gezegd door met de beschuldigende vinger te wijzen naar landen die tenderen naar autocratisch bestuur. Minstens zo belangrijk is dat landen die bekend staan als oer-democratisch, zoals bijvoorbeeld de VS of Nederland, zichzelf ook de spiegel voorhouden en daar eens goed in kijken. Want ook daar is veel gaande dat de democratie aantast.

Al snel wijzen politicologen en media dan naar de recente opkomst van uiterst rechtse partijen. En het is waar dat die weinig op hebben met democratisch overleg. Maar het is wel opvallend dat diezelfde zorg destijds niet werd geventileerd toen uitgesproken linkse partijen sterk in opkomst waren. Terwijl ook die, net als extreem rechtse, de democratische rechten van tegenstanders willen inperken.

Behalve de opkomst van extreme partijen is er de polarisatie. Die knaagt aan het gebinte van de democratie. Bewegingen bestrijden elkaar ongemeen fel, zijn niet langer bereid tot redelijk overleg of tot het sluiten van een compromis. Met als gevolg dat democratische regeringen vleugellam zijn. Dat ondergraaft ook het vertrouwen in de democratie.

Terwijl de regering dus min of meer machteloos is, kan het volk zijn gang gaan zonder leiding en zonder correctie door de overheid. De hervormde theoloog A. A. van Ruler zei ooit: „De moderne democratie die God is vergeten, ontwikkelt zich feilloos naar het absolutisme van heidendom en ongebreideld libertinisme.” In hoeverre onderkent Biden dat secularisatie het grootste probleem van de westerse democratie is?