Advies: Nederland, dring aan op verbod volledig autonome wapens
Nederland moet zich internationaal nadrukkelijk uitspreken voor een verbod op volledig autonome wapens. Dat schrijven de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) en de Commissie van Advies inzake Volkenrechtelijke Vraagstukken (CAVV) in een vernieuwd advies aan de overheid. Daarin wordt Nederland aangeraden zich nadrukkelijker dan voorheen te mengen in de internationale discussie bij de ontwikkeling van gedeeltelijk autonome wapensystemen als drones en onbemande tanks. Ook moet Nederland actiever betrokken zijn bij de ontwikkeling van technologieën als kunstmatige intelligentie.
Het woensdag gepubliceerde advies volgt op aanbevelingen uit 2015 over hoe Nederland moet omgaan met de opkomst van volledig of gedeeltelijk zelfstandig werkende wapens. De autonome wapens hebben de afgelopen vijf jaar een „enorme ontwikkeling doorgemaakt”, meer dan verwacht, aldus Larissa van den Herik, voorzitter CAVV. „Dat vraagt dat de regering zich nadrukkelijk moet uitspreken in een wereld die steeds turbulenter en gevaarlijker wordt.”
In het huidige rapport maken AIV en CAVV een duidelijk onderscheid tussen twee soorten autonome wapens. Bij volledige autonome wapens ontbreekt elke menselijke controle. Die kunnen zelfstandig doelen selecteren en aanvallen en kunnen daardoor niet ingezet worden volgens het internationaal humanitair recht, zo luidt de conclusie.
Bij gedeeltelijk autonome wapens is er wel menselijke controle, maar de betekenis daarvan moet volgens de adviesorganen worden opgehelderd om gebruik ervan te verantwoorden. „Hoeveel menselijke controle en op welk moment is die er? Bij de ontwikkeling, aanschaf of inzet?”, verwoordt Van den Herik de onzekerheid. Antwoorden hierop zijn belangrijk om verantwoording af te kunnen leggen wanneer het om mensenlevens gaat.
Het rapport spoort Nederland aan te investeren in de ontwikkeling van autonome wapens, om zo vanuit veiligheidsoverwegingen niet achterop te raken. „Want we zien dat er in de wereld om ons heen geïnvesteerd wordt”, aldus Van den Herik. Nederland zou dat in samenwerking met EU-landen, de industrie en de wetenschap moeten doen.
Tegelijkertijd wijzen AIV en CAVV op de bezwaarlijke en risicovolle kanten van de ontwikkeling en het gebruik van autonome wapens. Daarom moeten er duidelijke internationale afspraken komen. Van den Herik onderkent dat regulering heel ingewikkeld wordt. „Hoe operationaliseer je menselijke controle, wanneer en waar?” En bovendien: „Hoe weet je zeker dat landen als Rusland en China zich aan die wetten gaan houden?”
Van 13 tot 17 december wordt bij de Verenigde Naties in Genève een vijfjaarlijkse conferentie gehouden over wapengebruik. Het onderwerp autonome wapens staat dan op de agenda.