Oproep tot mannelijke deugdzaamheid stoelt op slechte exegese

Masculiene deugdzaamheid is volgens Van der Tang een „tijdloos voorbeeld en leefregel” naar het voorbeeld „van de man als algemeen sterker geslacht” (RD 22-11). Dit idee is niet nieuw. Door de geschiedenis heen worden vrouwen vrijwel altijd gezien als zwakker dan en ondergeschikt aan mannen. Een veelzeggend en invloedrijk idee van Aristoteles, een van die „grote denkers uit de Europese traditie” (Van der Tang), is dat vrouwen in zekere zin mislukte mannen zijn. In zijn bekende ”Politika” legt Aristoteles uit dat vrouwen van nature zwakker zijn en mannen sterker en dat daarom laatstgenoemden geschikter zijn om de macht te hebben, zowel publiek als in het huishouden. :::inline_article 1::: In de tijd van Christus’ leven op aarde en in de tijd van de apostelen was dit idee duidelijk zichtbaar in de samenleving. Jezus deed het echter anders. Hij at met tollenaren en hoeren, praatte in het openbaar met vrouwen en verscheen na Zijn opstanding als eerste aan vrouwen. Jezus maakte normaal wat niet normaal was. ## Op zijn kop Ook in de Vroege Kerk werd de wereldse opvatting over de man-vrouwverhouding op zijn kop gezet. Paulus spreekt de héle gemeente aan als het gaat om hoe het in ‘het huishouden’ moet: mannen, vrouwen, vrijen en slaven, in tegenstelling tot Aristoteles, die zich in ”Politika” alleen tot de geschikte mannen richt. Daarbij komt dat Paulus iedereen in de gemeente oproept om aan elkaar onderdanig te zijn (Efeze 5). Even verder staat wel dat vrouwen hun mannen onderdanig moeten zijn, maar dat wordt direct gevolgd door een oproep aan mannen om hun vrouwen lief te hebben „gelijk hun eigen lichamen”, dus hen –tegen de tijdgeest in– niet te zien als een mislukte versie van het mannelijk lichaam. Duidelijk is dat Van der Tangs opvatting over ”masculiene deugdelijkheid” een heidens idee is, dat hij vervolgens vanuit de Bijbel probeert te onderbouwen. Hij zoekt daarbij vooral naar het onderscheid tussen masculien en feminien, wat eerder een verzet lijkt tegen hedendaagse feministische ideeën dan een zoektocht naar een Bijbelse manier van leven. ## Volwassen Dat blijkt des te meer uit de manier waarop Van der Tang de Bijbel hanteert om zijn standpunt te ondersteunen. De Bijbelgedeelten die hij gebruikt om mensen aan te sporen ”mannelijk” te zijn, gaan niet om het onderscheid mannelijk-vrouwelijk, maar om het verschil tussen volwassen en kinderlijk zijn. Het Hebreeuwse woord voor ”man”, zoals David het op zijn sterfbed tegen Salomo zegt: „wees een man” (1 Koningen 2:2), is het woord ”ish”. In het Oude Testament wordt dit woord inderdaad gebruikt voor mannen als onderscheidend van vrouwen. Het komt echter net zo goed voor in de betekenis van ”echtgenoot”, van ”iedereen” (vergelijkbaar met het Nederlandse ”men”) én, heel belangrijk, als onderscheidend van ”jongen” of ”kind”. Voor deze laatste betekenis valt het meeste te zeggen, gelet op omringende Bijbelteksten. 1 Koningen 3 spreekt van Salomo die zichzelf een ”jongeling” noemt en daarom „een verstandig hart” van God verlangt. Paulus’ „wees mannelijk” uit 1 Korinthe 16:13 is op diezelfde manier te verklaren. Het Griekse woord voor man (”anèr”) kan zowel gebruikt worden om onderscheid te maken tussen mannen en vrouwen als tussen volwassen mannen en jongens. Uit de context van de tekst blijkt dat die laatste betekenis veel meer voor de hand ligt. Aan het begin van de brief spreekt Paulus de gemeente nog vermanend toe als „jonge kinderen in Christus” (1 Korinthe 3:1). Paulus’ oproep aan het einde van de brief is daarom eerder: Wees volwassen! Verlang naar het vaste voedsel en niet meer naar de melk. ## Leven naar Gods wet Los van het feit dat Van der Tangs redenering etymologisch en intertekstueel niet goed onderbouwd is, is het kwalijk dat hij het zwaartepunt van deze Bijbelteksten verlegt naar het ”mannelijk” zijn. David spoort Salomo uitvoerig aan om vooral verstandig te handelen bij álles wat hij doet. Vers 3 van 1 Koningen 2 is een Psalm 119 in het klein: er staan vijf verschillende woorden voor leven naar Gods wet. Dáár draait het om. Hetzelfde gaat op voor Paulus’ boodschap aan de gemeente in Korinthe. Het „houdt u mannelijk” is sterk verbonden met het woord ”pístei”, geloof, dat er vlak voor staat. Wees standvastig in het geloof, wees verantwoordelijk en moedig, gevolgd door: „en laat dat alles bij u in liefde gebeuren.” Sterk en standvastig staan in het geloof heeft dus niets met masculiniteit te maken. Het gelovig mannelijk zijn is zoals het in Efeze 4 staat: „opdat wij niet meer kinderen zouden zijn (…) maar de waarheid betrachtende in liefde, alleszins zouden opwassen in Hem, Die het Hoofd is, namelijk Christus.” Dát lijkt mij de opdracht aan alle mensen, alle christenen, in de politiek of waar dan ook. _De auteur is docent Nederlands en heeft \`taalwetenschap gestudeerd aan de Universiteit Utrecht en filosofie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen._

Oproep tot mannelijke deugdzaamheid stoelt op slechte exegese

Opinie

RD.nl in uw mailbox?