Er staat een rij bij winkelcentrum Babylon in de Russische stad Rostov aan de Don. Twee mannen in uniform controleren mensen op het bezit van een QR-code. Er wordt gescholden en er klinken woorden van onbegrip. Maar de controleurs houden voet bij stuk.

De QR-code is ook in Rusland inmiddels ingevoerd, althans, hier in Rostov. Sinds dit weekend is het digitale coronacertificaat in de regio aan de Don verplicht voor grote fastfoodketens, winkelcentra en andere openbare plaatsen. De code wordt ook hier verkregen door middel van een negatieve test, een bewijs van antilichamen of een volledige vaccinatie met een van de Russische vaccins.

Veel andere regio’s hebben vergelijkbare maatregelen. Officieel zijn er 238.538 aan het coronavirus gerelateerde overlijdens geregistreerd sinds het begin van de pandemie. Maar volgens veel demografische experts (van onder andere The Moscow Times) is aan de oversterfte te zien dat er in Rusland ongeveer twee keer zo veel mensen zijn overleden: 660.000 mensen meer dan normaal.

Anders dan in het nog warme Rostov aan de Don, is er in veel Russische regio’s al sneeuw gevallen. Mensen trekken zich terug in hun matig geventileerde appartementen en zitten maandenlang binnen. De maand oktober is daardoor qua besmettingen nog erger dan alle andere maanden: het ene ‘record’ na het andere sneuvelt met dagelijks soms wel rond de 1100 gemelde doden.

Rusland is van de ontwikkelde landen het land dat het hardst door de coronacrisis is geraakt, zeker de afgelopen maanden. En dat komt door de achterblijvende vaccinatiegraad. Ondanks aandringen van president Vladimir Poetin is die blijven steken op 32 procent van de Russen. Dat blijft ver achter op veel westerse landen.

Vertrouwen

De oorzaak van de lage vaccinatiebereidheid is een combinatie van gebrek aan vertrouwen in de overheid –hoe harder de regering roept dat men zich moet laten vaccineren, hoe groter het wantrouwen– en een bijna fatalistische onverschilligheid over ziekte en dood bij de bevolking. Als de staatsmedia iets schrijven, wordt dat steevast met een korreltje zout genomen. De cijfers zijn een van de hoogste ter wereld, maar tot een week geleden was dat voor de autoriteiten geen reden veel maatregelen te nemen.

Het Kremlin liet de situatie op zijn beloop. In het begin werd de pandemie weggehoond, vervolgens werden alle beperkingen afgeschaft en de ‘overwinning’ op het virus uitgeroepen. Daarna kwam er een vaccin, maar een echte pr-campagne kwam niet op gang om mensen ervan te overtuigen de prik te zetten. Ook is er al sinds mei 2020 geen lockdown meer geweest. Tot nu.

Verlengd

Poetin hakte een week geleden de knoop door en gaf heel Rusland een week lang betaald verlof. De periode van 30 oktober tot 7 november werd tot „niet-werkdagen” verklaard. Niet essentiële bedrijven moeten dicht. De lonen moeten wel worden gehandhaafd, zei de president. Mogelijk wordt de maatregel tot na 7 november verlengd.

Poetin gebood de gouverneurs van alle 85 Russische regio’s om werknemers twee dagen betaald vrij te geven als ze zich laten vaccineren. Ouderen van boven de zestig en mensen met chronische ziekten moeten vier weken lang op afstand werken en niet-gevaccineerde 60-plussers moeten in zelfisolatie. Ook moeten gouverneurs theaters, winkelcentra en andere openbare ruimtes alleen toegankelijk maken op basis van QR-codes.

Ondertussen gaan medewerkers van veel klinieken door met het illegaal verkopen van vaccinatiecertificaten. In Sint-Petersburg werden enkele zusters en een dokter ervan verdacht zo’n 100.000 roebel (circa 1300 euro) te hebben verdiend met het verkopen van officiële certificaten aan minstens twaalf mensen, zonder het vaccin te hebben toegediend.

Of de huidige lockdown daadwerkelijk wat gaat veranderen aan de penibele situatie rondom de pandemie in Rusland is nog maar de vraag: net als in de vorige pandemie is verlof voor veel mensen reden om naar de stadsparken te trekken, of bij oma op bezoek te gaan. En met dat virus zal het wel meevallen, denkt men.