Rutte wil met zijn EU-collega’s op hun top in Brussel bespreken met welke maatregelen ze „Polen kunnen stimuleren om vooral het goede pad te kiezen”. Nederland vindt dat de Europese Commissie de Poolse aanvraag voor tientallen miljarden euro’s uit het coronaherstelfonds voorlopig moet blokkeren. Ook de EU-landen zouden in actie moeten komen en eindelijk eens werk moeten maken van een al gestarte strafprocedure die Polen zijn stemrecht in de EU kan kosten.

Maar dat laatste is „nu niet voorzien”, geeft Rutte toe. Het is volgens hem maar zeer de vraag of genoeg EU-landen dat zouden steunen. „Daar zul je de komende weken verder over moeten praten.”

Rutte botste op een eerdere top hard met de Hongaarse premier Orbán over de rechtsstaat en leek nu weer een van de voornaamste tegenpolen van de Poolse premier Morawiecki. Maar de demissionair premier benadrukt de discussie met zijn Poolse collega „zo gefocust en zo kalm mogelijk” te willen voeren.

Daarbij meent hij zich verzekerd van veel steun, want „heel veel collega’s zijn het erover eens dat dit een ernstige kwestie is die goed moet worden geadresseerd”. Ook de Franse president Emmanuel Macron vindt dat, zegt Rutte, ook al deden Frankrijk en Duitsland de afgelopen dagen hun best de zaak wat te sussen en zou er zelfs voor zijn gepleit de kwestie helemaal niet op de top te bespreken. Maar Rutte heeft Macron voor aanvang van de top nog gesproken „en die vond ik niet terughoudend”.

Toch laten de Europese leiders het voorlopig aan de Europese Commissie over om stappen tegen Polen te nemen, verwachten EU-bronnen. Rutte „zal ervoor pleiten om ook onze eigen rol te pakken” en de verzande strafprocedure tegen Polen vlot te trekken. De EU-landen kunnen Polen daarmee uiteindelijk het stemrecht ontnemen. Maar de vereiste steun van twintig lidstaten ontbreekt, denken diplomaten.

Op de grote woorden uit Warschau van de laatste dagen, inclusief dreigementen om bijvoorbeeld de Europese klimaatplannen te blokkeren, wil Rutte voorlopig niet ingaan. „Ik hoor een hele hoop retoriek. Eerst maar eens kijken hoe de discussie vandaag verloopt.”