Niet? Nee, structureel opschalen van ic-capaciteit heeft weinig zin, omdat dat geen garantie geeft voor succes in onvoorspelbare crisissituaties, zegt David Ikkersheim, arts en gezondheidseconoom. Het aantal ic-bedden bepaalde tijdens de coronapandemie het Nederlandse overheidsbeleid; als er minder snel een tekort aan bedden was ontstaan, zou de regering pas later hebben ingegrepen of minder maatregelen hebben afgekondigd, is de redenering in het rapport dat hij schreef.

„KPMG geeft voortdurend onafhankelijk advies aan overheidsinstanties en hoopt daarmee Nederland nog beter op weg te helpen naar een gezonde en duurzame samenleving”, motiveert Ikkersheim de conclusies waarmee zijn bureau donderdag naar buiten kwam. „Nu de coronacrisis anderhalf jaar duurt en het hoogtepunt vooralsnog voorbij lijkt te zijn, is het belangrijk een eerste balans op te maken. Ook in het licht van de kabinetsformatie is het zaak dat we tussentijds lessen kunnen trekken en daarmee de paraatheid versterken bij een onverhoopte nieuwe pandemie.” Disclaimer: „Ons rapport is een tussentijdse evaluatie die zeker niet toereikend is. Meer onderzoek zal nodig zijn voor nog gedegener analyses en leermomenten. Bovendien is het uiteindelijk aan overheidsbeleidsmakers en politici om te bepalen welke lessen al dan niet ter harte worden genomen.”

Optimistisch

Er zijn veel dingen goed gegaan, weerspreekt Ikkersheim de neiging van media om vooral de kritiekpunten uit onderzoeksrapportages uit te vergroten. De samenwerking tussen het ministerie van Volksgezondheid, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en de GGD-kantoren noemt hij als voorbeeld. „En economisch gezien heeft Nederland het heel goed gedaan. Op het gebied van oversterfte scoort Nederland gemiddeld in vergelijking tot andere westerse landen.”

Wat beter kan, volgens de KPMG-onderzoeker: de regering moet minder uitgaan van een optimistisch scenario en bij voorbaat strengere voorzorgsmaatregelen nemen, zodat het land erop is voorbereid als de verspreiding en uitwerking van een virus negatiever uitvallen dan wordt gehoopt.

Aanbevelingen

Ikkersheim komt met een reeks aanbevelingen. De regering moet volgens hem sneller reageren op een virusuitbraak of ander onheil. Dat is niet in tegenspraak met zorgvuldigheid, maar hoort juist bij zorgvuldig handelen, zegt hij.

Bij vaccinatiecampagnes moet de strategie duidelijk zijn: eerst de kwetsbare, daarna de minder kwetsbare mensen. En wees als overheid vooral helder in de communicatie.

Soms had de samenwerking beter gekund. Vorig najaar ontstonden lange wachttijden voor de teststraten doordat de GGD’en relatief laat waren geïnformeerd en het ministerie van VWS te weinig testcapaciteit had geregeld.

Veel kritiek op het wijzigen van routekaarten en openingsplannen was overigens onterecht, omdat de crisis nu eenmaal onvoorspelbaar is. Een deel van die kritiek zou te voorkomen zijn als de overheid minder data noemt, maar bij maatregelen en versoepelingen uitgaat van bijvoorbeeld het aantal besmettingen. Dat motiveert volgens KPMG ook meer om bepaalde doelen te halen.

Bij het optimaal gebruiken van de ziekenhuiscapaciteit is vanaf het begin landelijke coördinatie nodig, zoals dat nu tijdens de tweede golf gebeurde door het Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding (LCPS). Daarbij kan eerder en meer worden samengewerkt met zelfstandige klinieken, huisartsen, de thuiszorg en verpleeg- en verzorgingstehuizen.

Vaccins

Nederland zou baat hebben gehad bij het internationaal coördineren van maatregelen, vindt Ikkersheim. Toen Nederland koos voor een lockdown konden mensen nog vrolijk naar terrasjes in België en Duitsland. Niet handig.

Het is volgens het rapport raadzaam dat de Europese Unie nagaat welke producten er binnen de eigen grenzen gemaakt zouden moeten worden en of de productiecapaciteit voldoende kan worden opgeschaald. Nu werd tijdens de start van de pandemie zichtbaar hoezeer we afhankelijk zijn van het buitenland –en dan met name van China en India– voor tamelijk simpele producten als mondkapjes en bepaalde medicijnen.

Nederland zou een permanente voorraad medicatie en medische hulp- en beschermingsmiddelen beschikbaar moeten hebben. „Te denken valt aan het (in aangepaste vorm) continueren van het Landelijk Consortium Hulpmiddelen en het periodiek beleveren van zorginstellingen vanuit een centraal magazijn. Door deze wijze van inkoop en distributie kan een voorraad worden aangehouden zonder dat producten over de houdbaarheidsdatum gaan.”

Uit de snelheid waarmee vaccins zijn ontwikkeld en goedgekeurd, vallen lessen te trekken voor andere geneesmiddelen: daar kan het ook allemaal best wat sneller, zonder in te leveren op de kwaliteit. In elk geval zouden kennis en techniek op vaccinatiegebied op peil moeten blijven, zodat snel op een nieuwe gezondheidscrisis kan worden ingespeeld.

Overgewicht

Het OMT, dat de regering adviseert, moet vooral onafhankelijk zijn en kan wellicht leren van collega’s in het buitenland. Gezien de resultaten van de pandemiebestrijding lijken met name de Deense, Finse en Noorse regeringen optimale adviezen te hebben gekregen.

ICT speelt een grote rol in het reageren op de pandemie. Daarom verdient de beveiliging van gegevens prioriteit.

De kennis die tijdens de pandemie is opgedaan, moet niet verloren gaan. Het bewaren ervan kan in een organisatie die permanent blijft bestaan en bij een crisis onmiddellijk in actie komt.

Overgewicht bleek een risicofactor bij coronabesmetting, constateert de onderzoeker. Daaruit blijkt maar weer hoe belangrijk een gezonde leefstijl is.