„Sociaal-economische uitzichtloosheid, gevoegd bij opruiende taal van radicale imams”, meent Abdelaziz Rebbah, voorzitter van het Nationaal Verbond van Onafhankelijken (RNI). „De oorlog in Irak en de slachtingen in Gaza en de bezette gebieden”, vindt Sa’adine Othmani, secretaris-generaal van de fundamentalistische Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling.

„Ik kan je verzekeren dat wij Marokkanen zo niet zijn”, trekt Abdelaziz Rebbah meteen fel en verontwaardigd van leer als het onderwerp Theo van Gogh ter sprake komt. „Wij zijn niet radicaal; wij zijn juist heel tolerant. Kijk maar om je heen in Casablanca, in Rabat.”

„Deze Mohammed B. was weliswaar van Marokkaanse oorsprong, maar van de tweede generatie, opgegroeid in Nederland”, haast de politicus zich eraan toe te voegen. „Eigenlijk is die man helemaal geen Marokkaan. En wie of wat je ook bent, je blijft van iemands leven af. Zeker als die persoon alleen maar zijn mening verkondigt - hoe beledigend die ook is.”

Sa’adine Othmani heeft eveneens geen goed woord over voor de aanslag op de Nederlandse filmmaker. Tegelijkertijd haalt hij scherp uit naar de Nederlandse regering, die in zijn ogen haar taak schromelijk heeft verwaarloosd. „Hier was duidelijk sprake van een ernstige provocatie tegen moslims. Dat rechtvaardigt uiteraard geen moord. Dat soort zaken los je niet op een individuele manier op. Je kunt de kwestie bij de overheid aanhangig maken. Die moet actie ondernemen. Als dat was gebeurd, was het nooit zo ver gekomen.”

Sa’adine Othmani is secretaris-generaal van de PJD, een fundamentalistische partij die de invoering van de strenge islamitische sharia voorstaat en elke westerse invloed uit Marokko wil weren. Inmiddels is de beweging uitgegroeid tot de derde politieke partij in het Noord-Afrikaanse land.

Hoe gaat Othmani om met de verzen in de koran die oproepen tot het doden van godslasteraars? „Ook de koran staat niet toe dat iemand het recht in eigen hand neemt. Die legt ook heel duidelijk de verantwoordelijkheid op het niveau van de staat. Iemand het leven benemen is de bevoegdheid van de overheid - hetzij door het handhaven van de wet, hetzij in een oorlogssituatie als twee legers tegenover elkaar staan.”

De meningen van de twee politici lopen echter uiteen als het gaat over de achtergrond van de moord op Van Gogh. „Je ziet een toenemende wereldwijde radicalisering in de moslimgemeenschappen”, erkent Othmani. „Dat vindt echter uiteindelijk allemaal zijn oorsprong in de conflicten in het Midden-Oosten. Het Amerikaanse optreden in Irak is velen een doorn in het oog. Om nog maar te zwijgen van de slachtingen in Gaza en de bezette gebieden. De wereld staat erbij en kijkt ernaar. Niemand steekt een vinger uit.”

Volgens Abdelaziz Rebbah moet de oorzaak van het groeiende extremisme in de eerste plaats intern worden gezocht. „Enerzijds heb je de belabberde sociaal-economische situatie waarin met name islamitische jongeren -zowel in Marokko als in het buitenland- verkeren. Vooral de werkloosheid is een enorm probleem. Daarnaast spelen radicale imams daar heel sluw op in. In -veelal clandestiene- moskeeën proberen zij die jongeren te manipuleren en de krochten van het fundamentalisme in te trekken.”

Het is aan de overheid om juist aan die jongeren een opening te bieden, stelt de RNI-voorman. „Eerst en vooral door ze een deugdelijk toekomstperspectief te bieden: scholing, werk, een veilige leefomgeving. Tegelijkertijd moet de regering de radicale islamitische leiders keihard aanpakken. We zijn in Marokko al een eind op de goede weg. Maar nog steeds zijn er broeinesten van extremisme waar mensen tot haat en geweld worden aangezet.”

Rebbah benadrukt echter keer op keer dat het om een kleine minderheid gaat, zowel in zijn eigen land als daarbuiten. „De meeste Marokkanen in West-Europa zijn naar mijn idee redelijk tot goed geïntegreerd. Honderd procent integratie zul je nooit bereiken. Maar het is onzin te stellen dat hele gemeenschappen buiten de boot vallen en tot sociale getto’s zijn verworden.”

De fundamentalistische politicus Othmani zoekt de oplossing in eigen land vooral in een terugkeer naar traditionele islamitische normen en waarden. „Dat is de enige manier waarop we de toenemende verdeeldheid in Marokko een halt kunnen toeroepen.” En plotseling met stemverheffing: „Als wij dat niet doen, krijgen we hier straks ook abortus en homohuwelijk. Dan maken ook hier mensen elkaar straks om hun mening dood.”