Jostiband speelt met noten en kleuren

Muziek en mensen met een verstandelijke beperking: het is een goede combinatie. Het beste bewijs daarvan is misschien wel de Jostiband, een orkest van mensen met een verstandelijke beperking. In de loop van de jaren groeide de groep uit tot maar liefst 120 orkestleden. Ze bespelen allerlei instrumenten: van keyboard tot triangel. Dat mensen met een beperking muzikale aanleg hebben, herkennen ook Gertrude Bernouw, voorheen werkzaam bij De Schutse, en Wilma Kraaijeveld, begeleider binnen woonvorm Sebanja van Siloah. „Vooral mensen met het syndroom van Down zijn muzikaal, die hebben vaak een goed ritmegevoel”, zegt Kraaijeveld. Binnen Sebanja, een woonvorm in Capelle aan den IJssel waar twaalf mensen met een verstandelijke beperking wonen, wordt veel muziek gemaakt. Diverse bewoners spelen er orgel. Al is dat door de coronatijd wel minder geworden, zegt Kraaijeveld. „Er werden andere activiteiten aangeboden, waardoor muziek wat naar de achtergrond is geraakt.” Voor het orgelspelen worden verschillende methoden gebruikt, onder meer kleuren, maar ook cijfers en letters. De lettermethode werkt als volgt: over de toetsen wordt een blad gelegd waarop cijfers en letters staan. De letters vormen de akkoorden die gespeeld moeten worden. „Die moet iemand dus onthouden.” Behalve het individuele orgelspelen deelden de bewoners van Sebanja ook een gezamenlijke passie: zingen. Tien jaar stond Kraaijeveld voor het zogenaamde Sebanja-koor. Hoogtepunt voor het koor was altijd een jaarlijks kerstconcert met een mannenkoor, in Zeeland. Mede door corona kwam het koor stil te liggen, vertelt Kraaijeveld. Maar ook los daarvan nam de behoefte om samen te zingen af. „Bewoners zingen toch wel, bijvoorbeeld op zondag of ’s avonds.” Het jaarlijkse uitje naar Zeeland houdt Kraaijeveld wel in ere. „Dat vinden ze geweldig.” De dirigente maakte in de tijd dat ze voor het koor stond geen gebruik van een speciale methode om de noten in te studeren. „Meestal zongen we psalmen, die de bewoners zelf mochten uitzoeken. Die oefenden we dan samen. Regel voor regel zegden we de verzen op. Ook oefenden ze de psalm na het eten of bij de avondsluiting. Het ging vooral om herhalen.” Op dit moment ligt het rond muziek een beetje stil op Sebanja. Kraaijeveld weet niet of het kleurennotenschrift, dat de Jostiband eerder dit jaar toegankelijk maakte voor het grote publiek (zie ”Kleurenmuziek”), daar veel verandering in zal brengen. „Ik moet goed bekijken of bewoners zin hebben muziek weer op te pakken. Ze willen vaak wel, maar als ze niet genoeg vooruitgang boeken, laten ze het snel weer liggen.” Eigenlijk zouden begeleiders naast hen moeten zitten, om zo echt aan de slag te gaan met de noten. „Maar daar ontbreekt vaak de tijd voor.” ## Gitaar Ook binnen collega-instelling Adullam is nog niet helder of de beschikbaarheid van het kleurenschrift voor meer muzikale activiteiten gaat zorgen. Er is nergens behoefte aan zo’n systeem, geeft woordvoerder Jan van Velthuizen aan. Dat komt doordat de koren van Adullam zich richten op het zingen van psalmen met ondersteuning van orgel. Dat vraagt iets anders dan bij een orkest zoals de Jostiband, waar het erom gaat dat alle instrumenten in ‘dezelfde taal’ spelen, aldus Van Velthuizen. Is muziek maken even een ondergeschoven kindje binnen Sebanja, muziek luisteren doen de bewoners des te meer. „Ik hoor ze geregeld op hun kamer meezingen met een cd”, aldus Kraaijeveld. „We hebben ook een groot digibord waarop alles van YouTube afgespeeld kan worden. Bewoners kunnen concerten dan thuis meemaken. Heel leuk.” Om een instrument te kunnen bespelen, moet een cliënt zelf de droom hebben dit te doen, zegt Gertrude Bernouw. Ze is al jaren werkzaam in de gehandicaptenzorg, nu bij Prisma maar tot enkele maanden geleden bij De Schutse, een reformatorische instelling voor gehandicaptenzorg. Daar werkte ze drie jaar op een woongroep. „Elke bewoner heeft wel wat met muziek”, herinnert ze zich. „Muziek sluit aan bij hun emoties. Die laten mensen met een beperking vaak meer zien dan een ander. Ik denk dat muziek daarom zo aanslaat bij hen.” Bernouw had bij De Schutse een cliënt die graag gitaar wilde gaan leren spelen. Zelf heeft ze ook les, en dus besloot ze de jongen wat bij te brengen. Daarvoor gebruikt ze, net als bij de methode van de Jostiband, kleuren om de verschillende noten aan te geven. „We zijn begonnen met het leren van akkoorden. Ik plakte bijvoorbeeld drie stickers op de hals van de gitaar, op de plekken waar de vingers moeten voor dat specifieke akkoord. Op die manier hebben we alle akkoorden behandeld. Op den duur hoefden de kleuren niet meer; nu speelt hij helemaal zonder.” Het volledige kleurennotenschrift waar de Jostiband mee werkt, is voor deze jongen nu te hoog gegrepen, denkt Bernouw. Het is bij het leren bespelen van een instrument volgens haar belangrijk om klein te beginnen. „Het gaat erom dat iemand het leuk vindt om te doen. Lukt iets niet, dan is dat niet leuk voor zo’n persoon.” Haar belangrijkste tip: volg de interesse van een cliënt. „Dan maak je grotere stappen dan wanneer je je eigen weg volgt.” En heeft iemand er geen zin in, dring je eigen ideeën dan niet op. „Ik kwam een keer bij iemand die een onrustige dag had. Het idee was om samen gitaar te spelen. Al snel merkte ik dat het op dat moment niet aansloot. Daarom hebben we samen besloten om gezellig een ijsje te eten.” :::kader 1:::

Jostiband speelt met noten en kleuren

Muziek

RD.nl in uw mailbox?