Een aanzienlijk deel van de respondenten zei dat ze zich tijdens de eerste lockdowns van 2020 realiseerden dat ze bepaalde producten of diensten helemaal niet misten. Volgens de studie was het mogelijke gevaar op besmetting de belangrijkste reden waarom mensen toen besloten om dan maar hun consumptie wat terug te schroeven.

De verschuiving was het duidelijkst te zien in de horeca en dienstverlening. Zo gaf bijna een kwart van de Franse huishoudens aan het geen probleem te vinden dat ze een tijdje niet naar de kapper konden, terwijl ruim een vijfde van de Duitse deelnemers aan het onderzoek best een tijd zonder uit eten gaan in een restaurant zou kunnen.

Langdurige of blijvende veranderingen in het consumentengedrag kunnen gevolgen hebben voor het bedrijfsleven, waarschuwen de onderzoekers. Sommige bedrijven zullen met hun omzet daardoor mogelijk nooit meer terugkomen op het niveau van voor de coronacrisis. De bevindingen hangen samen met de vraag hoe lang overheden en centrale banken door moeten gaan met steunmaatregelen. Lang doorgaan met steun zorgt ervoor dat blijvende veranderingen in het gedrag van mensen moeilijker zichtbaar zijn, terwijl het ook bedrijven in leven kan houden die minder levensvatbaar zijn dan ze zelf misschien denken.

De ECB kijkt wat betreft het eigen steunbeleid ook naar de ontwikkeling van de inflatie. De centrale bank vindt het vooralsnog niet nodig om bijvoorbeeld de rente aan te passen. Wat precies de plannen zijn voor het crisisopkoopprogramma van obligaties is nog enigszins onduidelijk.

Economen van ING zien in donderdag naar buiten gekomen notulen van de laatste beleidsvergadering van de ECB een verandering in de manier waarop de centrale bank tegen de sterk oplopende inflatie aankijkt. Waar het flink toenemende prijspeil in de zomer nog vrij makkelijk als een tijdelijk fenomeen werd afgedaan, zou de beoordeling van de hoge inflatie nu wat gebalanceerder zijn. Dat zou er volgens de kenners bij ING op kunnen wijzen dat de ECB zich bij zijn volgende rentebesluit in december wel eens wat krachtiger kan gaan uitlaten over het afbouwen van steun dan op de financiële markten nu wordt aangenomen.