Europol levert een belangrijke bijdrage aan de bestrijding van het smokkelen van migranten, stelt de rekenkamer. Om zijn werk goed te kunnen doen, is Europol grotendeels afhankelijk van de mate waarin de EU-landen en autoriteiten daarbuiten informatie verstrekken en inzage geven in alle relevante databanken. Het EU-agentschap was de afgelopen jaren echter niet in staat om rechtstreeks informatie in te winnen bij particuliere partijen en deze te analyseren om zijn taken uit te voeren, stelt de rekenkamer in een rapport. Ook maakt de organisatie niet systematisch of helemaal geen gebruik van externe gegevensbronnen zoals het Visuminformatiesysteem en persoonsgegevens van passagiers (Passenger Name Record ofwel PNR).

Het zou nuttig zijn als Europol gebruik zou maken van innovatieve IT-processen, zoals datamining en artificiële intelligentie, voor gegevensverwerking en -uitwisseling tussen partners, merkt de rekenkamer op. Tot nu toe heeft Europol geen van deze instrumenten gebruikt. De rekenkamer raadt Europol daarnaast aan nauwer samen te werken met de Europese Kust- en Grenswacht Frontex en met Eurojust, door het uitwisselen van gegevens. Eurojust ondersteunt, eveneens vanuit Den Haag, de samenwerking tussen de gerechtelijke autoriteiten in de hele EU. Dankzij Eurojust kan het verhoor van personen in een andere lidstaat bijvoorbeeld worden geregeld.

De controleurs onderzochten de periode van 2016 tot en met 2019 en enkele zaken in 2020 van met name het Europees Centrum tegen migrantensmokkel. Europol richtte dat centrum in 2016 op toen de EU middenin een ongeëvenaarde toestroom van illegale migranten zat, om de lidstaten te ondersteunen bij de ontmanteling van smokkelnetwerken. Het EU-agentschap heeft niet de bevoegdheid criminelen aan te houden.

Volgens Europol krijgt naar schatting 90 procent van de mensen die de EU op irreguliere wijze binnenkomen daarbij hulp van smokkelaars. Het gaat grotendeels om criminele groepen die zich ook schuldig maken aan andere misdrijven, zoals documentenfraude of mensenhandel. Volgens de rekenkamer is onduidelijk hoeveel successen of mislukkingen Europol bij zaken rond witwaspraktijken en documentenfraude scoort omdat het agentschap dat niet meet. Ook daar moet Europol verandering in brengen, stelt de Europese Rekenkamer.