Op sociale media circuleren video’s waarop gewapende strijders de talibanvlag hijsen op het overheidsgebouw in Bazarak, de hoofdstad van de Panjshirvallei.

De taliban en het National Resistance Front (NRF) voerden afgelopen dagen felle strijd om Panjshir. Zeker twee NRF-kopstukken zijn gesneuveld, terwijl de talibangeneraal voor noord-Afghanistan zou zijn omgekomen.

De Panjshirvallei, met smalle toegangen tussen bergruggen, geldt als een nagenoeg onneembare vesting. Onder het bewind van de Russen (1979-1989) en van de taliban (1996-2001) is de opstandige enclave nooit veroverd.

De taliban lijken nu, in ongekend korte tijd, wel succesvol te zijn. De NRF ontkent de val van de vallei echter ten stelligste, zegt strategische posten te bezetten en bezweert de strijd voort te zetten.

Bij de belegering van Panjshir zijn luchtaanvallen uitgevoerd op de NRF-troepen met helikopters of drones. Omdat de taliban daartoe zelf niet in staat zijn, heeft de terreurbeweging mogelijk steun gekregen vanuit Pakistan.

Ahmed Massoud, leider van de verzetsstrijders in de Afghaanse Panjshirvallei, heeft zondag een staakt-het-vuren aangeboden, op voorwaarde dat de taliban zich terugtrekken. Hij zegt daarna open te staan voor gesprekken met de raad van ulema, de hoogste islamitische geestelijken in Afghanistan.

Met de eventuele verovering van Panjshir is het geweld in Afghanistan ongetwijfeld niet ten einde. De Amerikaanse generaal Mark Milley noemt het „waarschijnlijk” dat een burgeroorlog uitbreekt in Afghanistan. Terreurgroepen kunnen daar hun voordeel mee doen, waarschuwt hij.

De hoogste militair in de VS schetst een somber beeld van de situatie. Hij vraagt zich hardop af of de taliban het land effectief gaan besturen. „Misschien wel, misschien niet.”

Een mogelijke burgeroorlog kan leiden tot een situatie waarin al-Qaida terugkeert of Islamitische Staat aan kracht wint. Milley sluit niet uit dat binnen „12, 24 of 36 maanden” meer terroristische activiteiten worden gesignaleerd in de regio.

Vrouwen

Intussen verstevigen de taliban hun greep op Afghanistan steeds verder. Vrouwelijke studenten moeten voortaan in de klas een zwarte abaya (sluier) met gezichtsbedekkende nikab dragen, zo blijkt uit een zaterdag uitgegeven talibandecreet, vlak voor de heropening van de universiteiten.

Bovendien moeten mannen en vrouwen apart les volgen. Lukt dat niet, dan dient een gordijn beide groepen te scheiden. Vrouwen mogen verder alleen college krijgen van andere vrouwen. Is dat niet mogelijk, dan kunnen „oudere” mannelijke docenten met „een goed karakter” deze taak op zich nemen.

De taliban hebben recent beloofd zich minder radicaal op te stellen dan tijdens de vorige regeerperiode. De moslimextremisten voerden van 1996 tot 2001 een schrikbewind over Afghanistan.

Vrouwen krijgen rechten, stelden de taliban vorige week in een poging gematigd en verzoenend over te komen. Eén cruciale voorwaarde blijft echter van kracht. Vrouwen kunnen rechten krijgen, mits deze in overeenstemming zijn met de sharia, de streng-islamitische wet.

Geweld

Vooralsnog wijst weinig erop dat de taliban meer respect tonen voor vrouwen en minderheden. In Kabul is zaterdag, dichtbij het presidentiële paleis, een vreedzame demonstratie van vrouwen voor gelijke rechten en democratie gewelddadig verstoord. Gewapende talibanstrijders sloegen in op vrouwen en zetten traangas in.

Ook elders vindt dodelijk geweld plaats. In de provincie Ghor is zondag een vrouwelijke agent –zes maanden zwanger– voor de ogen van haar man en kinderen vermoord door talibanstrijders.

De nieuwe machthebbers houden ook evacuaties volledig in hun greep. Op de luchthaven van de noordelijke stad Mazar-e-Sharif staan volgens satellietbeelden zes civiele vliegtuigen klaar. De taliban weigeren de toestellen te laten vertrekken.

Op de luchthaven van Kabul, waarvoor Nederland hulp heeft aangeboden, zijn de eerste vluchten afgehandeld. Qatar vliegt sinds zaterdag dagelijks voedsel en medicijnen in. Op een vliegveld zonder radar.