De Radboud Universiteit verloor in november vorig jaar de aanduiding ”katholiek” na een slepend conflict met de Nederlandse bisschoppen over benoemingen van toezichthouders. De bisschoppenconferentie wees kandidaten af, omdat ze die niet katholiek genoeg vond. De rechter besloot vorig jaar dat de universiteit voortaan toezichthouders mocht benoemen zonder de zegen van de bisschoppen. Die trokken daarop het predicaat ”katholiek” in. De universiteit zag af van een officieel bezwaar tegen dit besluit.

Twee onbekende personen hebben deze maand los van elkaar beroep aangetekend tegen het besluit van de Nederlandse bisschoppen om de Nijmeegse universiteit haar katholieke stempel af te nemen. Op verzoek van de indieners heeft de bisschoppenconferentie de envelop met beroepschriften ongeopend doorgestuurd naar Rome. Daar heeft de Congregatie voor de Katholieke Opvoeding het beroep in behandeling. Wanneer de congregatie in Rome uitspraak doet, is onbekend.

In 1923 werd de Katholieke Universiteit Nijmegen opgericht om de emancipatie van de rooms-katholieken in Nederland te bevorderen. Initiatiefnemer van de universiteit was de Radboudstichting, genoemd naar bisschop Radboud van Utrecht (899-917). In 2004 veranderde de naam Katholieke Universiteit Nijmegen in Radboud Universiteit. De nieuwe naam symboliseerde de onderlinge verbondenheid van de universiteit en het Radboud Universitair Medisch Centrum. Beide vielen onder de Stichting Katholieke Universiteit, waarvan de bestuursleden worden benoemd door de Nederlandse bisschoppenconferentie.

Volgens Jurijn Timon de Vos, die een proefschrift voorbereidt over de katholieke identiteit van de Radboud Universiteit –ter voorbereiding op het eeuwfeest van de universiteit in 2023– is het verstandig dat het college van bestuur van de universiteit zich op de vlakte houdt over het besluit van de bisschoppen. „De bestuurders hebben vanaf het begin gekozen voor een diplomatieke middenweg en wilden niet uitgesproken voor of tegen reageren.”

Was het besluit van de bisschoppen terecht?

„Daarover wordt uiteraard verschillend gedacht. De Radboud Universiteit is een veelkleurige gemeenschap die bestaat uit katholieken én niet-katholieken. Er was in deze kwestie vooral sprake van onbegrip tussen het stichtingsbestuur en de bisschoppen. Uiteindelijk is die bestuurlijke discussie over het benoemingsbeleid ontaard in een machtspolitiek steekspel en daarover heeft de rechter een uitspraak gedaan. Ik ben stellig van mening dat het proces heel anders had kunnen lopen. De voorlopige uitkomst staat haaks op de katholieke gewoonte van plooien en schikken, in die zin dat men er altijd wel samen uit komt.”

Komt het dan nog wel goed?

„Als ik naar de universiteit en haar geschiedenis kijk, ben ik optimistisch gestemd. Ik zie voldoende ruimte om de katholieke signatuur op een eigentijdse manier te blijven vormgeven. De bestuurlijke wil daartoe is er, evenals de mensen en middelen. Nu de interne machtsdiscussie is beslecht, kan de universiteit zich bezinnen op de betekenis van christelijke waarden, zoals rentmeesterschap, sociale rechtvaardigheid en menselijke waardigheid. Een potentieel lichtpunt vanuit kerkelijk perspectief is dat universiteit en academisch ziekenhuis nu ontkoppeld zijn en niet meer onder het ene stichtingsbestuur vallen. Hiermee is een medisch-ethisch hoofdpijndossier weggenomen. Voor de bisschoppen was het namelijk problematisch dat het ziekenhuis sinds kort een Expertisecentrum Geslacht & Gender heeft, dat zich als eerste in Nederland richt op het behandelen van kinderen en jongeren.”

De Universiteit van Tilburg wil ook meer doen met de katholieke identiteit, bleek recent. Een voorbeeld voor de Radboud?

„Dat Tilburgse geluid is vooral te danken aan de rector, Van de Donk, die er al jaren openlijk voor uitkomt dat hij overtuigd katholiek is. Hij heeft zijn positie overigens ook wel weer wat genuanceerd door te zeggen dat er geen bestuurlijke campagne komt om het katholieke universiteitskarakter te versterken. Wel is het zo dat de Radboud Universiteit en de Universiteit van Tilburg beide bijzondere universiteiten zijn, evenals de van oorsprong gereformeerde Vrije Universiteit Amsterdam. Via hun bijzondere grondslag wordt expliciet uitgesproken dat wetenschap niet neutraal is en ook nooit zijn kan. Dat uitgangspunt nodigt uit om geloof en religie serieus te nemen. Overigens is dit ook een katholieke gedachte. Volgens een lange katholieke traditie verrijken rede en geloof elkaar immers en is er dus geen sprake van een conflictsituatie.”

Geen nieuwe koers

Rector prof. dr. Wim van de Donk was niet bereikbaar voor commentaar vanwege vakantie, maar heeft zijn visie op de katholieke identiteit wel wat genuanceerd, zegt persvoorlichter dr. Corine Schouten desgevraagd. „Hij heeft publiekelijk laten weten dat Tilburg geen nieuwe koers zal varen wat betreft de katholieke identiteit, maar die wordt wel, zoals altijd, meegenomen in het opnieuw doordenken van de waarden die leidend zijn voor onze strategie tot 2027. Het proces om de nieuwe strategie te bepalen loopt nog.”