De verkoop is noodzakelijk om een miljardenaanslag van de Russische fiscus te voldoen. Volgens de aankondiging in de staatskrant Rossiiskaja Gazeta kunnen biedingen worden gedaan vanaf 246,75 miljard roebel (6,6 miljard euro), nog onder de door het ministerie van justitie gehanteerde taxatiewaarde van 8,2 miljard euro die door een westerse investeringsbank als ‘overdreven conservatief’ is bestempeld.

De fiscus heeft Yukos over 2000–2002 aangeslagen voor een bedrag van 14,1 miljard euro. Aan een aanslag voor 2003 wordt nog gewerkt. De investeringsbank Dresdner Kleinwort Wasserstein heeft Yuganskneftegaz getaxeerd tussen de 11,5 en 13,6 miljard euro.

Beleggers zijn bang dat de belangrijkste dochteronderneming van Yukos voor een prijs ver beneden de werkelijke waarde van de hand wordt gedaan aan een koper die het Kremlin welgezind is. Aangenomen wordt dat de actie van de Russische fiscus onderdeel is van een campagne van het Kremlin om de oprichter van Yukos, Michail Chodorkovski, te straffen voor zijn politieke ambities. Chodorkovski werd iets meer dan een jaar geleden gearresteerd op verdenking van fraude en belastingontduiking.

‘In simpele bewoordingen gesteld zijn we zijn vandaag getuige van een door de overheid geregisseerde diefstal om een politieke rekening te vereffenen’, schreef de huidige directeur van Yukos, Steven Theede, in een woedende verklaring op de website van Yukos. Theede noemde dat de aankondiging van de veiling ‘illustratief voor de minachting van wetten door de overheid’.

Het is nog maar de vraag of de veiling van Yuganskneftegaz genoeg gaat opbrengen om de gehele belastingsom van Yukos te kunnen voldoen. Yukos moet op dit moment nog acht miljard euro afdragen, wat gedekt zou kunnen worden door de verkoop van het meerderheidsbelang in Yuganskneftegaz. Maar de verwachting is dat de fiscus op korte termijn met een nieuwe aanslag van 5,2 miljard euro voor het boekjaar 2003 komt. In dat geval zouden nog meer onderdelen van Yukos verkocht moeten worden.

De Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa heeft de Russische autoriteiten er vrijdag ook van beschuldigd politieke motieven te hebben voor de arrestatie en vervolging van ex–directeur Chodorkovski en twee andere bestuurders van Yukos. Volgens de raad zijn de mannen bewust voor vervolging ’uitgekozen’ uit de grotere groep Russische tycoons die schimmige zaken deed in de jaren ’90.

De arrestatie en vervolging van de mannen heeft volgens de Raad van Europa niets met een streven naar gerechtigheid te maken. De Russische overheid wil met de campagne tegen Yukos alleen ‘een verklaard politiek tegenstander verzwakken, andere rijke personen intimideren en de controle over strategische economische bezittingen heroveren’, aldus de raad.