In een appje spreekt Teeuwen nog steeds over „ons geliefde Afghanistan.” Niet voor niets. In totaal woonde en werkte ze zo’n vijftien jaar in het Aziatische land. Het laatste jaar voor ZOA Vluchtelingenzorg. Vorige maand keerde ze terug naar Nederland.

Toch beschrijft ze haar relatie met Afghanistan ook als een haat-liefdeverhouding. „Het is een prachtig, ruig land, met mooie mensen. Maar er is tegelijk veel culturele en etnische discriminatie en corruptie. De bevolking kan geen probleem oplossen zonder geweld. Als je daar als buitenlander werkt, is het echt nodig af en toe uit die drukkende atmosfeer te komen.”

Vertrekt u met pijn in het hart, vooral nu de chaos steeds grotere vormen lijkt aan te nemen?

„Absoluut. We hebben de werkzaamheden weliswaar aan lokale partners overgedragen en we laten mensen achter die heel positief zijn ingesteld. Maar het ZOA-kantoor is gesloten en het voelt alsof we een zinkend schip verlaten.”

Er bestaat grote vrees dat de taliban veel van de wederopbouw weer teniet zullen doen. Deelt u die zorg?

„Het is tweeledig, denk ik. Een nieuw talibanregime zal zeker gevolgen hebben, vooral voor vrouwen. Ik denk dat veel oudere meisjes misschien niet meer naar school kunnen. Aan de andere kant is het grote verschil met het talibanbewind van twintig jaar geleden dat de bevolking nu over sociale media beschikt en veel meer toegang tot informatie heeft. Ze hebben ook twintig jaar onderwijs achter de rug. Ze hebben de vrijheid geproefd en die smaak zal niet snel weggaan.”

Is er verschil met de taliban van twintig jaar geleden en nu?

„In 1996 kwamen de taliban vooral op als reactie op de corrupte mujahedien, die toen de dienst uitmaakten, en het vele geweld. Ze begonnen als positieve groep en brachten een grote mate van rust en stabiliteit. Toen ze echter eenmaal de macht in handen hadden, ging het helemaal verkeerd.

Nu zijn de taliban alleen op de macht uit. De winst die ze hebben geboekt, is wellicht niet meer terug te draaien. Hun overmoed is versterkt doordat de Amerikaanse president Donald Trump ze een gelijkwaardige positie in de onderhandelingen gaf.”

Hoe konden de taliban zo snel weer zo’n factor van betekenis worden?

„We hebben in Afghanistan met een zwakke centrale overheid te maken. Er is weinig economische vooruitgang. En de internationale troepenmacht bracht tenminste nog enig evenwicht.

Overigens zijn de veranderingen niet van de ene op de andere dag gegaan. Al ruim voordat bekend werd dat de troepen weg zouden gaan, zag ik de samenleving al veranderen. Je merkte dat er meer mensen in traditionele kleding rondliepen. Er graaiden meer jongeren in het vuilnis omdat het economisch steeds slechter ging. Zij vormen een belangrijke voedingsbodem voor de taliban. Je moet ook niet vergeten dat de taliban onderdeel van de maatschappij zijn: een familielid; die laat je niet alleen. Je kunt Afghanistan niet loszien van de taliban.”

Had de internationale troepenmacht zich dan wel terug moeten trekken?

„Die aftocht had op zijn minst veel geleidelijker plaats moeten hebben en had ook eerder moeten beginnen.

En dan de grote vraag: hoe moet het nu verder met Afghanistan?

„Dat is natuurlijk een beetje koffiedik kijken. In het slechtste scenario, waarbij de taliban het hele land in handen proberen te krijgen, gaan we een heel tragische periode tegemoet, met veel bloedvergieten. De vraag is of ze dan nog wel enige vorm van ontwikkeling in het land toelaten. Aan de andere kant zie ik zo veel sterke Afghaanse burgers –en vooral ook weerbare vrouwen die zich niet onder de tafel laten praten– dat ik niet verwacht dat alles terug bij af zal raken.”