Door de nieuwe stikstofwetgeving om kwetsbare natuurgebieden te beschermen krimpt de melkveestapel. In de varkenshouderij is de sanering in volle gang. Het aantal varkenshouderijen daalde tussen april 2019 en maart 2021 met 16 procent. Het totale aantal varkens nam in diezelfde periode met 6 procent af. Pluimveehouders zitten in onzekerheid door de aanpassing van de Wet Dieren, die mogelijk aanpassing van stalsystemen vraagt.

Verder eist de opvolgingsproblematiek zijn tol. Bij veel boeren staat geen zoon of dochter te trappelen om het bedrijf over te nemen. Boeren zijn bovendien onzeker vanwege steeds strengere regels die gericht zijn op verduurzaming. Ook wordt landbouwgrond geclaimd voor woningbouw en aanleg van natuur.

De bank verwacht dat de komende jaren meer boeren „zullen zwichten” voor opkoopregelingen van de overheid. Dit omdat ze geen opvolger hebben én omdat „het beproefde recept van schaalvergroting door uitbreiding” steeds meer tegen grenzen aanloopt.

In 2022 zal de productie in de land- en tuinbouw als geheel stagneren, waar dit jaar nog sprake is van een groei van 1 procent. In de veehouderij loopt de productie met 2 procent terug. De glastuinbouw en de akkerbouw groeien nog wel licht, met 1,5 procent, zo raamt ING. Deze week bleek uit CBS-cijfers dat het akkerbouwareaal in Nederland 1800 hectare (0,3 procent) groter is dan in 2020.

Coronajaar

In coronajaar 2020 bleef de productie in de landbouw stabiel groeien met 1,2 procent. Toch kwam de pandemie ook voor boeren hard aan, omdat veel prijzen voor voedsel hard daalden. Doordat de horeca gesloten bleef, daalde bijvoorbeeld de vraag naar zuivelproducten, vlees en fritesaardappelen. De totale waarde van alles wat boeren produceerden ging volgens ING daardoor met 4 procent omlaag.

Aardappeltelers profiteren in het nieuwe seizoen van een grotere vraag uit de voedingsindustrie. Nu de coronamaatregelen zijn versoepeld, is de horeca weer open. Verder zullen de krimp van het aardappelareaal in Europa en het koude en natte voorjaar leiden tot een lager aanbod en dus hogere prijzen.

Ook de verwachtingen voor de tuinbouw zijn positief. Gezonde gemaksvoeding blijft een trend en de Nederlandse tuinbouw loopt hiermee voorop, stelt de bank. Daar komt bij dat de uitvoer van tuinbouwproducten naar het Verenigd Koninkrijk nauwelijks te lijden heeft van de coronapandemie en van de brexit.

Deze week bleek dat de uitkoopregeling voor varkenshouders veel minder oplevert voor de natuur dan verwacht. Demissionair landbouw- en natuurminister Carola Schouten zei in de Tweede Kamer dat er minder boeren meedoen dan verwacht. Zij stoten ook minder uit dan geraamd en liggen verder uit de buurt van kwetsbare natuurgebieden. Daardoor wordt minder dan een derde van de geraamde stikstofwinst daadwerkelijk behaald.

Stankoverlast

De uitkoopregeling maakte deel uit van van het regeerakkoord uit 2017 en was oorspronkelijk bedoeld om stankoverlast voor omwonenden in regio’s met veel varkens tegen te gaan. Maar het budget werd flink opgehoogd omdat kabinet ervan uitging dat de vrijwillige sanering van de varkenssector ook zou helpen de uitstoot van stikstof terug te dringen. Van de 430 varkenshouders die zich hadden gemeld, hebben er uiteindelijk 278 besloten van de uitkoopregeling gebruik te maken.

Van het beschikbare budget blijft 170 miljoen euro over. Dat geld wordt volledig ingezet voor andere stikstofmaatregelen, zodat volgens de minister de al geplande bouw van woningen en aanleg van wegen door kunnen gaan. Het merendeel (130 miljoen euro) schuift door naar een meer gerichte uitkoopregeling van agrarische bedrijven die belastend zijn voor de natuur. Het gaat dan met name om melkveehouderijen. Ook gaat een bedrag van 20 miljoen euro naar een zogenoemde walstroomregeling voor de zeevaart.