Maandagavond was de finale van de mede door de KRO georganiseerde verkiezingen. In de rechtstreekse uitzending kwam de in 2002 vermoorde politicus Pim Fortuyn als winnaar uit de bus. Willem van Oranje werd tweede, Willem Drees derde. Ruim een miljoen kijkers waren getuige van de ontknoping op Nederland 1.

De KRO meldde dinsdag dat als de stemmen die na afloop van het programma nog binnenkwamen waren meegeteld, Willem van Oranje op nummer 1 zou zijn geëindigd. Aan het einde van de stemming in de uitzending had Fortuyn 115.000 stemmen en Willem van Oranje 111.000. De telling van de stemmen na de uitzending gaf Pim Fortuyn 130.000 stemmen en Willem van Oranje 161.000. De KRO zegt zich echter aan de afgesproken procedure te houden en die houdt in dat alleen de stemmen in de uitzending gelden.

Emeritus hoogleraar aan de Vrije Universiteit en historicus A.Th. van Deursen had een dergelijke verkiezing liever onder deskundigen gehouden. Maar hij is sowieso geen voorstander van dit soort verkiezingen. „De afweging is onmogelijk te maken. Mensen putten uit hun kortetermijngeheugen en dat gaat niet verder terug dan twintig tot dertig jaar geleden.”

Van Deursen geeft de voorkeur aan Willem van Oranje de eerste plaats. „Als hij er niet was geweest, dan had Nederland als zodanig niet bestaan en had de KRO zo’n verkiezing helemaal niet kunnen houden.”

Zijn collega van de Universiteit van Amsterdam Herman Pleij noemde de uitslag gênant, maar had wel een verklaring. „Twee jaar geleden hebben heel veel mensen op hem gestemd. Daarna heeft de LPF er een rommeltje van gemaakt en nogal wat commotie veroorzaakt. Al die kiezers hebben nu de kans gehad Fortuyns reputatie te herstellen. Dat effect heeft volgens mij zeker een rol gespeeld.”

Hoogleraar aan de Universiteit van Utrecht en bekend buitenlandcommentator Maarten van Rossem reageerde dinsdag het felst. „We maken ons onsterfelijk belachelijk. Het is toch zielig dat zo’n schertsfiguur als Fortuyn, wiens beweging volledig in elkaar is gestort, winnaar wordt.”

Mat Herben, lid van de Tweede-Kamerfractie Lijst Pim Fortuyn, zag in de verkiezing een vorm van eerherstel. „Een terechte winnaar”, aldus Herben. „In de persoon van Fortuyn vinden we alle aspecten van de andere kanshebbers terug. Pim was een sociaal-wetenschapper als Drees, een religieus humanist als Erasmus en een strijder voor de Nederlandse zaak zoals Willem van Oranje.”

Maurice de Hond peilde de stemming onder achthonderd Nederlanders en die kozen Willem van Oranje als belangrijkste figuur uit de vaderlandse geschiedenis. Bij de Hond kreeg Willem de Zwijger 31 procent van de stemmen, Fortuyn 14 procent.

De uitverkiezing van Fortuyn zegt volgens minister Van der Hoeven (Onderwijs) en voorzitter P. Wester van de landelijke vereniging van geschiedenisleraren VGN niets over de kwaliteit van de geschiedenislessen op scholen. „Fortuyn heeft de gevoelens van veel mensen vertolkt. Mensen kenden hem tijdens zijn leven, voor de andere kandidaten geldt dat niet”, zocht Van der Hoeven een verklaring voor de uitverkiezing van de vermoorde politicus.

Wester vindt de eerste plaats van Fortuyn meer een kwestie voor sociologen of psychologen dan voor geschiedenisleraren. „Als je inspeelt op onderbuikgevoelens, reageert de bevolking daarop. Met telefonades kun je er dan voor zorgen dat iemand als Fortuyn wint.”

Het opinieblad HP/De Tijd maakte dinsdagavond bekend wie volgens 3600 lezers de ergste Nederlander Aller Tijden is. In die verkiezing eindigde Volkert van der G., de moordenaar van Pim Fortuyn, als eerste. PvdA-coryfee Jan Pronk eindigde op de tweede plaats, prins Bernhard als derde.