Saksen-Anhalt is de Oost-Duitse deelstaat waar de christendemocraten al jaren de grootste partij zijn. Dit jaar is dat nog geen uitgemaakte zaak. Vier jaar geleden nam de extreemrechtse AfD voor het eerst deel aan de verkiezingen. Vanuit het niets sleepte de partij 25 procent van de stemmen in de wacht.

In de peilingen van de laatste dagen gaan de christendemocraten met 29 procent van de stemmen aan kop, AfD volgt met 25 procent. Een week geleden ging de extreemrechtse partij nog aan de leiding.

Door de coronapandemie is in de Oost-Duitse deelstaat geen sprake van een normale verkiezingscampagne. Massale bijeenkomsten met bier en braadworst zijn uitgesloten.

De christendemocratische premier Reiner Haseloff organiseerde net als de andere lijsttrekkers intieme bijeenkomsten. De laatste dagen was dat met Laschet aan zijn zijde. Liever had Haseloff gezien dat Markus Söder, de minister-president van Beieren, zijn metgezel was. Haseloff had een uitgesproken voorkeur voor Söder als kandidaat voor het kanselierschap, maar de partijtop schoof Laschet naar voren. Toen Laschet op een bijeenkomst werd gevraagd of hij nog kwaad is op Haseloff tekende Der Spiegel uit zijn mond op: „Zou ik anders hier zijn?”

Haseloff had eigenlijk geen zin meer in het lijsttrekkerschap. Na tien jaar premier te zijn geweest vond hij het allemaal wel mooi. Maar omdat er geen andere geschikte kandidaat was, gaat hij voor een nieuwe periode. Haseloff is overigens populairder bij de bevolking van Saksen-Anhalt dan bij zijn partij.

Kenia-coalitie

De christendemocraten regeren op dit moment samen met de Groenen en de sociaaldemocratische SPD. Zij vormen een zogenaamde Kenia-coalitie naar de kleuren van de Keniaanse vlag: zwart-rood-groen. Halen deze partijen zondag samen te weinig stemmen voor een meerderheid, dan vragen ze of de liberale FDP aanschuift. Dan wordt het een zogenaamde Zimbabwe-coalitie.

De partijen sluiten op voorhand de AfD uit van regeringsdeelname. De partij wordt door de binnenlandse veiligheidsdienst in de gaten gehouden. De dienst verdenkt de partij van rechts-extremisme omdat ze volgens een onderzoek de menselijke waardigheid aanvalt, de principes van de rechtsstaat afwijst en de democratie ondermijnt.

Laschet kan zich niet voorstellen dat burgers die altijd op de christendemocraten stemmen, zondag zullen overlopen naar de AfD. „De AfD-stemmers komen voor het merendeel niet bij de CDU vandaan”, verklaarde hij donderdag tegenover de Franse krant Ouest-France. „Veel kiezers gaan van uiterst links naar uiterst rechts”, voegde hij eraan toe. Hij verwees in dit verband naar de verkiezingsresultaten in Noord-Rijnland-Westfalen, een CDU-bolwerk waar de AfD laag scoort. In het Roergebied, waar de SPD altijd grote aanhang had, doet de AfD het bijzonder goed.

Laschet heeft een punt, maar het is niet de hele waarheid. Afgelopen donderdag voerden de Oost-Duitse minister-presidenten overleg met bondskanselier Merkel over de bijzondere problemen in de Oost-Duitse deelstaten. Salarissen en pensioenen bijvoorbeeld zijn in de regio nog altijd lager dan die in West-Duitsland.

De achterstelling van Oost-Duitsland leidt tot een 
kiezerspotentieel voor de AfD. Tel daarbij op de onvrede over de aanpak van de coronapandemie, en het kan zomaar zijn dat CDU-kiezers nu op de AfD stemmen.

Gaat dat zondag gebeuren en wordt de AfD de grootste partij ten koste van de christendemocraten, dan is dat een ramp. En niet alleen voor de christendemocraten. Josef Schuster, de voorzitter van de Centrale Raad van Joden in Duitsland, stelde donderdag in de Jüdische Allgemeine dat de opkomst van de AfD „onze democratie kan bedreigen.”