Sinds het begin van de coronacrisis wordt gewaarschuwd voor een nieuwe schuldengolf. Onderzoek laat zien dat die met name voor jongeren en zzp’ers tot toenemende betalingsachterstanden leidt. Onlangs organiseerden de brancheorganisaties voor incassobedrijven, organisaties voor kredietmanagement en deurwaarders een webinar. Hun stelling was dat schuldeisers te weinig aandacht en waardering krijgen. De vraag is of de schuldeisers zelf hier echt mee geholpen zijn.

Conny Maathuis van de Nederlandse Vereniging van gecertificeerde Incasso-ondernemingen (NVI) pleit ervoor dat voor schuldeisers de gang naar de rechter goedkoper en sneller gemaakt moet worden. „Ik kan het niet verkopen aan onze leden dat voor een vordering van 550 euro alleen al de griffierechten 500 euro bedragen.” Het dure dagvaarden leidt ertoe dat bedrijven de onbetaalde facturen afboeken, stelt ze. Hierdoor stijgen bijvoorbeeld de verzekeringspremies voor ons allemaal, wat leidt tot hogere maatschappelijke kosten.

Extra rechtszaken

De positieve kant van lagere griffierechten is dat de kosten voor een gedagvaarde wanbetaler lager worden. Dat is ontegenzeggelijk waar, maar valt in het niet bij de negatieve kant van deze ontwikkeling, namelijk dat de drempel om te dagvaarden lager komt te liggen. Dat leidt tot duizenden extra rechtszaken. Nog afgezien van de overwerkte magistratuur, is dat zeker niet de oplossing om rekeningen betaald te krijgen.

Het verouderde deel van de incasso-ondernemingen en deurwaarders denkt met dit sneller dagvaarden meer effect te sorteren. Tel de lobby om de tarieven voor gerechtsdeurwaarders te verhogen erbij op, en het is duidelijk wie de prijs betaalt. Bij de (wan)betalers wordt door de incassosector schuld op schuld gestapeld, waarmee deze steeds verder klem worden gezet, in een neerwaartse spiraal.

Let wel: rekeningen moeten gewoon betaald worden. Niet afboeken en kwijtschelden. De opkomende tendens van ”sociaal incasseren” heeft echter reeds in de praktijk aangetoond dat gezamenlijk (schuldeiser, wanbetaler en incassobedrijf) aan oplossingen werken uiteindelijk tot gemiddeld betere incassoresultaten en minder dure gerechtelijke procedures leidt.

Verstoppen voor schuldeisers

Oplossing van het probleem van betalingsachterstanden vraagt namelijk dat je niet alleen kijkt naar die ene schuld, maar naar álle achterstanden en vooral naar de mensen achter de betalingsachterstand. Het gaat vaak om mensen met forse problemen in de persoonlijke sfeer, een verstandelijke of psychische beperking of een taalachterstand. Zij kunnen door de combinatie van persoonlijke omstandigheden en een laag inkomen simpelweg hun schulden niet betalen. Uit angst verstoppen ze zich voor schuldeisers, terwijl dat juist niet is wat je wilt. Sociaal incasseren begint daarom bij het opbrengen van begrip voor het probleem van de schuldenaar en het starten van een veilige dialoog.

Uitgangspunten voor sociaal incasseren zijn de feitelijke betaalmogelijkheden bij de (wan)betaler én de potentiële betaalmogelijkheden in de toekomst. Zorg op basis daarvan voor wat ademruimte. Dat kan betekenen dat schuldeisers langer op hun geld moeten wachten, maar niet langer dan in een minder verantwoorde incassomethode. Want elke extra euro incasseren is niet duurzaam. Het brengt de schuldenaar verder in de problemen. Er ontstaan nieuwe betaalachterstanden, met een potentieel risico dat de lopende betalingsachterstand ook niet meer geïncasseerd kan worden.

Sneller dagvaarden en hogere tarieven bij gerechtsdeurwaarders zijn niet de oplossing. Ze verergeren het probleem alleen maar en vergoten zo de kloof tussen arm en rijk. Dat zou een zorg moeten zijn voor ons allemaal. Ook voor de incasso-ondernemingen en gerechtsdeurwaarders

Jaime Jorba Bos is oprichter van incassobureau Faircasso. Dr. Roeland van Geuns is lector armoede-interventies aan de Hogeschool van Amsterdam.