In de meeste jaren ging de Dag van de Verpleging vrij onopgemerkt voorbij. Maar dit keer kon je er niet omheen. Het vitale belang van de verpleging voor de gezondheidszorg is in het achterliggende jaar zichtbaar geworden voor de hele maatschappij. Op de meest cruciale momenten in de crisis bleek het aantal gekwalificeerde verpleegkundigen immers bepalend te zijn voor de capaciteit van de zorg. En zo werd de Dag van de Verpleging een veelbesproken item in allerlei media.

De Dag van de Verpleging heeft oude papieren. Sinds 1964 wordt die wereldwijd gevierd. Vanaf het begin was het doel mensen enthousiast maken én houden voor de verpleging. Mensen enthousiast maken door het vak, dat zich (vaak letterlijk) achter de schermen afspeelt, één dag in het jaar in de spotlights te zetten. Mensen enthousiast houden door met elkaar stil te staan bij actuele thema’s die de beroepsuitoefening raken. En ook na bijna zestig jaar is dit doel relevant. Want uit de rapporten van de Commissie Werken in de Zorg van eind 2020 blijkt dat het tekort aan verzorgenden en verpleegkundigen voor 2022 geschat wordt op zo’n 45.000. Dat zal naar verwachting oplopen tot bijna 70.000 in 2030. Met zulke immense aantallen is dit niet alleen een probleem van de beroepsgroep zelf; dit raakt ons allemaal.

De Dag van de Verpleging 2021 staat in het teken van het thema ”zeggenschap”. Je stem laten horen, niet alleen over de inhoud van het vak, maar ook over beleidsbeslissingen die de omstandigheden bepalen waaronder dat vak wordt uitgeoefend. Zeggenschap. Dat is meepraten, meebepalen en invloed uitoefenen op alle lagen in zorgorganisaties, van de werkvloer tot in de raden van bestuur en de raden van toezicht, en daarbuiten in beroepsorganisaties, vakbonden en politiek. Honderd jaar geleden werd hiervoor de basis gelegd. In 1921 werd de ”Wet tot wettelijke bescherming van het diploma ziekenverpleging” aangenomen. Daarmee kreeg het verpleegkundig beroep wettelijke erkenning. Gedurende de afgelopen eeuw zijn de wettelijke kaders verder aangescherpt en na de zomer wordt het nieuwste wetsvoorstel in de Kamer behandeld, om inspraak van verpleegkundigen te garanderen bij besluiten die van invloed zijn op de uitoefening van hun beroep. Zeggenschap dus. En ook dit is niet alleen van belang voor de beroepsgroep zelf; ook dit raakt ons allemaal. Want deze wettelijke kaders hangen nauw samen met de kwaliteit van de verpleegkundige zorg.

Er is nog iets opvallends. Toen honderd jaar geleden de verpleging na jaren van lobbyen wettelijke erkenning kreeg, was de Spaanse griep goed en wel uitgewoed. Dat was ook een pandemie die de cruciale rol van de verpleging heel zichtbaar maakte. Ook nu draagt de pandemie bij aan een initiatiefwetsvoorstel voor verdere aanscherping van professioneel zeggenschap. Beide crises hebben verder als overeenkomst dat er bij de uitbraak maar beperkt medische behandeling voor de ziekte beschikbaar was. Wellicht wordt juist tegen die achtergrond het duidelijkst zichtbaar van hoe groot belang de verpleegkundige zorg werkelijk is.

Goede zorg, die raakt ons allemaal. Vrijwel iedereen ontvangt op enig moment in zijn leven verpleegkundige zorg en iedereen heeft een opvatting over wat goede zorg is. Onderzoek van Fosbinder (1994) naar die opvattingen laat zien dat patiënten onderscheid maken tussen verpleegkundigen die hun werk doen zoals je mag verwachten, verpleegkundigen die hun werk niet goed doen en verpleegkundigen die meer doen dan je mag verwachten (verpleegkundigen die een ‘extra mijl’ gaan met hun patiënten). Het achterliggende jaar werd duidelijk dat het gaan van die ‘extra mijl’ het makkelijker maakt om vol te houden in moeilijke omstandigheden. Om die ‘extra mijl’ te kunnen gaan, is zeggenschap over de eigen beroepsuitoefening echter onontbeerlijk. Daarom is zeggenschap van verpleegkundigen en verzorgenden zo belangrijk voor ons allemaal.

De auteur is universitair hoofddocent bij de afdeling Verplegingswetenschap van het UMC Utrecht.