In een heel gewone straat in de Amerikaanse stad Denver (Colorado) staat een heel gewoon kantoorpand. Zonwering achter de ramen moet voorkomen dat medewerkers worden gehinderd door het zonlicht dat in de ruim opgezette wijk vrij spel heeft. Tegelijkertijd beschermt ze tegen al te nieuwsgierige blikken. Want Palantir Technologies hult zich het liefst in een waas van geheimzinnigheid. Toch weet Palantir meer over wie dan ook.

Spionnenbrein

Het Nederlandse Fieldlab Zuid6 –een samenwerkingsverband van zes zuidelijke veiligheidsregio’s– koos er vorig jaar voor om software van het bedrijf te gebruiken om de pandemie te beteugelen. Het initiatief voor samenwerking kwam van Palantir, vertelt woordvoerder Jeff Evertse van Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant, dat Fieldlab Zuid6 oprichtte: „Palantir bood in het voorjaar van 2020 aan om ons te ondersteunen.” De veiligheidsregio’s waren volgens Evertse toen niet op de hoogte van „eventuele problemen met het bedrijf.”

Met die „eventuele problemen” doelt Evertse op het imago van Palantir Technologies. Dat is niet al te best sinds persbureau Bloomberg in 2018 de werkwijze van het bedrijf in kaart bracht. Palantir Technologies ontwikkelt namelijk algoritmen die informatie uit ogenschijnlijk onsamenhangende bronnen combineert, doorzoekt en analyseert. Dat levert klanten informatie van onschatbare waarde op. Dat daarbij diep in de levenssfeer van burgers wordt ingedrongen, is van ondergeschikt belang.

Sinds de oprichting van Palantir in 2004 maakten onder andere de Amerikaanse geheime dienst CIA en financiële instellingen gebruik van zijn algoritme. Dat leidde in 2018 al tot ophef en ongemak in de Verenigde Staten, toen onderzoekers bij grootbank JPMorgan Chase & Co. het algoritme van Palantir gebruikten om te achterhalen wie informatie had gelekt. De veelbelovende inzet van Palantir eindigde in een intern spionageschandaal. Ook in andere gevallen ontstond er reuring over de technologie, die nogal eens ‘bijvangst’ opleverde. Bekend zijn de gevallen waarbij politiekorpsen in de Verenigde Staten een ‘sleepnet’ uitwierpen en gegevens verzamelden over burgers die op geen enkele manier bij een misdrijf waren betrokken.

Kamervragen

Zo’n bedrijf zou volgens Lisa van Ginneken niet zonder meer in de arm moeten worden genomen. Het D66-Kamerlid stelde vragen over de samenwerking van Fieldlab Zuid6 en wil van demissionair minister Grapperhaus weten welke data er met het bedrijf zijn gedeeld. „Ik maak me zorgen over de inzet van Palantir omdat het een ”high-risk vendor” is”, laat Van Ginneken desgevraagd weten. „Palantir heeft onduidelijke banden met inlichtingendiensten, werkt met niet-transparante technologie en gebruikt gegevens ook voor eigen doelen. Alle reden voor bezorgdheid dus.”

Minister Grapperhaus moet duidelijkheid verschaffen of Fieldlab Zuid6 Palantir toegang bood tot gegevens van burgers. Vaststaat dat er in elk geval datasets van het RIVM en andere ‘leveranciers’ werden gebruikt.

Zelf gebruikt Palantir Technologies de samenwerking om zijn diensten te promoten. Het bedrijf laat op zijn website zien hoe Fieldlab Zuid6 demografische en economische informatie, gegevens over verkeer en mobiliteit en data over het coronavirus analyseerde met Palantir Foundry. De software bood in realtime inzicht in de verspreiding van de coronagevallen, de invloed van coronamaatregelen op de bewegingen van burgers en situaties die het aantal gevallen zouden kunnen beïnvloeden.

Volgens Palantir hielp dit de regio’s om de pandemie nauwgezet te volgen en het resultaat van hun inspanningen te meten.

Het promotiefilmpje van Palantir laat zien dat gebruikers ook andere veiligheidsregio’s konden selecteren. Woordvoerder Jan Arends van veiligheidsregio Fryslân laat echter weten dat zijn veiligheidsregio de software niet gebruikte. Dat de regio wel in de software voorkomt, kan betekenen dat er wel gegevens over de regio met Palantir werd gedeeld. De samenwerking tussen Fieldlab Zuid6 en Palantir werd inmiddels beëindigd.