Stammen alle huidige mensen van Noach en zijn gezin af? Wanneer de zondvloed niet wereldwijd was, maar slechts in een grote regio plaatsvond, kunnen bevolkingsgroepen elders in de wereld in leven zijn gebleven. Vanuit de behoefte aan te sluiten bij de gangbare wetenschappelijke visie op de oorsprong van de mensheid kiezen diverse uitleggers voor een regionale vloed.

De laatste jaren verschijnen er verklaringen dat Genesis weliswaar een wereldwijde vloed bedoelt, maar dat wij als hedendaagse christenen inmiddels weten dat de werkelijkheid anders was. Daarom wordt van ons een hermeneutische vertaalslag gevraagd: wat kunnen wij in onze tijd met deze beschrijving als die feitelijk onjuist is?

De bekende Amerikaanse geleerden Tremper Longman en John Walton hebben een opvallend boek geschreven over de vloed in Genesis: ”The Lost World of the Flood”. Zij hebben in het verleden vanuit een orthodox standpunt veel nuttige boeken gepubliceerd. Het is echter teleurstellend om te merken dat zij afstand nemen van dat verleden, terwijl zij toch beweren het gezag van de Bijbel te aanvaarden.

In het genoemde boek geven zij aan dat de beschrijving van de vloed niet normatief is voor ons. Dat is alleen de wijze waarop de Bijbel die gebeurtenis interpreteert. Zij menen dat Genesis overdrijving (”hyperbool”) gebruikt in de historische weergaven. Zij passen dit ook toe op de maten van de ark en menen dat er nooit een boot van driehonderd el lengte geweest kan zijn. De auteur van Genesis zou de vloed om theologische redenen als een wereldwijde gebeurtenis beschreven hebben, maar dat betekent niet dat dit ook daadwerkelijk het geval was.

De auteurs stellen voor om Genesis 7:23 niet te vertalen met „Alleen Noach bleef over”, maar met „Echter, Noach bleef over”, en menen dat de tekst onduidelijk is over andere overlevenden. In het Nieuwe Testament verwijst 2 Petrus 2:5 naar de prediking van Noach. Het Oude Testament zwijgt daarover en het lijkt de auteurs aannemelijker dat hij niet gepreekt heeft, ook omdat de ark slechts plaats had voor acht personen.

De conclusies van dit boek overtuigen mij niet. Het is waar dat de Bijbel soms de taal van de hyperbool gebruikt, maar dat gebeurt nergens hoofdstukken lang. De gedetailleerde opgave van de maten van de ark en van het tijdsverloop van de vloed geven de sterke indruk van een nauwkeurige weergave. Longman en Walton verschaffen onvoldoende argumenten dat hier de stijlfiguur van de overdrijving is toegepast. Er zijn slechts weinig gegevens over de bouw van schepen in de tijd van het boek Genesis, maar de auteurs zijn onvoldoende op de hoogte van de beschrijvingen van zeer grote schepen bij de Chinezen en de Romeinen.

Bij een regionale vloed was ook de vlucht van Noach naar een ander gebied mogelijk. Dat geldt nog meer voor de vogels. Die konden dan toch in een dag in veiligheid komen?

Belangrijkere problemen rijzen bij de uitleg van de theologische boodschap. Die boodschap is volgens de auteurs normatief, maar hoe kan dat als die zo nauw verweven is met de beschrijving van een wereldwijde vloed? Hoe kan Noach de stamvader van een nieuwe mensheid worden als er veel meer overlevenden waren? Wat betekent het dat nooit meer een dergelijke (regionale of wereldwijde) vloed zal plaatsvinden (Genesis 9:11)? Wat is de waarde van het verbond met Noach en met alle levende wezens (9:12-17)?

Longman en Walton verdedigen uitgebreid hun algemene benadering, maar ze gaan te weinig in op de overblijvende vragen naar de goddelijke boodschap. Fundamenteel is het feit dat in Genesis 6-8 niet Noachs persoonlijke waarnemingen aan de orde komen, maar dat God steeds aan het woord is. Is dat slechts beschrijving van de indruk van de mensen, of heeft Hij echt gesproken tot Noach? Als Hij gesproken heeft over de mensheid en over de afmetingen van de ark, is het een gevaarlijke benadering de beschreven geschiedenis heel anders uit te leggen. De duidelijkheid van de Schrift is in het geding!

De auteur doceert Oude Testament aan de ETF en de CHE en is eindredacteur Studiebijbel Oude Testament.
De auteurs van Weerwoord gaan in op actuele vraagstukken rond het christelijk geloof. >rd.nl/weerwoord