Meer omgedraaid naar de organist dan met zijn neus richting de preekstoel. Zo herinnert Gerben Mourik (39) zich zijn eerste kennismaking met het orgel. Een liefde die begon in de gereformeerde gemeente van Hendrik-Ido-Ambacht, in de Petrakerk.

Vijfentwintig jaar nadat hij zijn allereerste concert gaf –overigens niet hier, maar in de hervormde kerk van Kijfhoek– is de jubilaris terug in ‘Ambacht’ op de plek waar het allemaal begon. Een donker, neobarok orgel met opvallende horizontale pijpen prijkt tegen de achterwand van de kerk. „Als je klein bent, ziet alles er groter uit”, vertelt Mourik vanaf de zesde bank van achteren, waar hij altijd met zijn ouders zat. „Als klein ventje vond ik die uitstekende trompetpijpen indrukwekkend.”

Aangestoken door het geluid dat hij op zondag hoorde, ging de jonge Gerben op orgelles. Op zaterdag hielp hij meneer Vlot, op dat moment vaste organist van de Petrakerk, met stemmen. Een heel gastvrije man, herinnert Mourik zich. „Dankzij hem en een kerkenraadslid ben ik er tussen gekomen als kerkorganist.” Hier speelde hij dus zijn eerste kerkdienst, amper 12 jaar oud. „Ik was bang dat ze niet zouden gaan zingen”, lacht hij. „Ik vond het best spannend.”

Bij het uitgaan van de kerk schoof het kerkvolk achter de organist door naar de uitgang. Soms kreeg Mourik dan commentaar op zijn spel. „Iemand tikte me eens op de schouder en zei: Niet meer zo modern spelen volgende keer hè.”

Ridderkerk

Het was helemaal niet vanzelfsprekend dat de geboren Ambachter organist van beroep zou worden. In eerste instantie trok het vak van orgelbouwer hem meer. Hij volgde een opleiding vmbo bouwtechniek en liep stage bij orgelmaker Ide Boogaard. Maar uiteindelijk won het bespelen van het instrument het van het bouwen ervan. Mourik studeerde orgel en improvisatie bij Bram Beekman en Henco de Berg aan het Brabants Conservatorium. Daarnaast volgde hij privélessen bij een aantal toonaangevende organisten, onder wie Ben van Oosten. Cursussen improvisatie volgde hij bij Thierry Escaich en Loïc Maillé.

Bekend en beroemd is Mourik in de orgelwereld vooral om zijn improvisaties; in 2008 won hij het prestigieuze Internationaal Improvisatieconcours in Haarlem. In de Singelkerk in Ridderkerk, de volgende stop, geeft hij daar een kleine proeve van. Een improvisatie over ”Dankt, dankt nu allen God” schalt door de bijna lege kerk. Geen klankkleur laat Mourik onbenut.

Dit is de plek waar hij als 12, 13-jarig jochie orgelconcerten afstruinde. Zelf concerteerde hij later ook regelmatig in de 16e-eeuwse kerk. „Mijn oma heeft één concert van me meegemaakt, en dat was hier.”

Mourik komt vooral graag in de Singelkerk vanwege het imposante Van den Heuvelorgel, hier ongeveer vijftig jaar geleden door Jan van den Heuvel zelf gebouwd. Hoog rijst het op tegen de achterwand van de kerk. „Je kunt er heel veel kanten mee op”, vertelt Mourik. „Het is stoer, creatief en eigenzinnig. Een orgel heeft ook een eigen inbreng, het leeft. Dit doet een groot beroep op de creativiteit van een organist.”

Aan dat laatste heeft Mourik geen gebrek, zegt Jan van den Heuvel, die voor de gelegenheid even langskomt in de kerk. „Hij is enorm creatief, weet alle mogelijke kleuren te combineren. Alles haalt hij uit het orgel.”

Die lef wordt niet altijd gewaardeerd, weet Mourik met een lachje te vertellen. „Zeker toen ik jong was, ging ik er vaak vol in met improvisaties. Mensen gaven soms terug daar niet zo van te houden.”

Het Van den Heuvelorgel is ook om een andere reden onvergetelijk voor de organist. In de puberteit verflauwde Mouriks enthousiasme voor het orgelspel wat. Totdat eens na afloop van een concert vroeg koster van de Singelkerk Wiek den Otter of Gerben nog wat wilde spelen op het orgel. „Dat was een prachtig moment. Het spelen op dit orgel gaf de doorslag dat ik door zou gaan met mijn orgellessen. Achteraf dus een belangrijk moment.”

Oudewater

Jaren later en heel wat concerten rijker kwam in 2006 Oudewater op Mouriks pad. Een ander belangrijk moment in zijn carrière. „Over Oudewater zei organist Piet van Egmond ooit: Dat is geen kerk, dat is een kathedraal. Die ervaring had ik ook. Toen er een vacature voor kerkorganist kwam, dacht ik: ik probeer het gewoon, ik word het toch niet. Maar ik rolde er zo doorheen.”

Sindsdien is Mourik vaste begeleider van de zondagse erediensten in de Gereformeerde Bondsgemeente, waar hij zelf met zijn gezin ook lid is. Het spelen tijdens diensten is leuker dan het geven van een concert, is Mouriks stellige overtuiging. „Je zit er als organist, maar ook als intermediair. Je wilt mensen de teksten van de psalmen of liederen meegeven. Een dienst heeft geen stress, je kunt improviseren en zo de liturgie tot een geheel maken. Noemt de predikant tijdens de preek een lied dat passend is bij deze tijd van het kerkelijk jaar, dan improviseer ik daar vervolgens op. Mensen zijn daar gevoelig voor.”

Behalve kerkorganist is Mourik ook stadsorganist van Oudewater. Een erefunctie die toenmalig burgemeester Pieter Verhoeve hem in 2013 verleende. In die hoedanigheid beheert hij beide orgels van de Grote Kerk (een imposant hoofdorgel en een kleiner koororgel) en het instrument van de nabijgelegen Franciscuskerk. Daarnaast organiseert hij een concertserie in de Grote Kerk, met onder meer kamermuziek, koormuziek en evensongs.

Het grote orgel heeft een robuuste en stevige klank. „Gemaakt om een kerk vol zingende boeren te begeleiden”, lacht Mourik. „Het grote Kam-orgel is bijvoorbeeld heel geschikt om muziek van Mendelssohn, Rheinberger of Guilmant op te spelen. Dit jaar krijgt het orgel groot onderhoud door Henk van Eeken. Ik heb daar grote verwachtingen van qua klank.”

Zelf heeft hij een voorkeur voor het subtielere koororgel. Daar studeert hij ook geregeld op en geeft hij lessen aan zijn pakweg twintig leerlingen. Op de vraag wat voor orgeldocent hij is, moet Mourik even glimlachen. „Ik probeer leerlingen zoveel mogelijk te respecteren. Mijn temperament kan ik niet op een leerling plakken. Je moet snel doorhebben hoe iemand in elkaar steekt. Ik vind het leuk om mensen te inspireren. Eigenlijk kan iedereen veel dingen leren, je moet alleen weten hoe je het je eigen moet maken.”

Klundert

Vóór coronatijd reisde Mourik heel wat af. Kopenhagen, Berlijn, Engeland: op de meeste grote orgels in Europa heeft hij wel gespeeld. Nog niet zolang geleden kreeg hij er met De Stad Klundert een nieuwe stek bij. In een voormalige kerk is nu ruimte gemaakt voor concerten, evenementen en trouwerijen. „Een vriend van mij heeft het opgekocht”, vertelt Mourik in het aan de kerk vastgemaakte restaurant. „Hij heeft mij ingevlogen om het muzikale deel op poten te zetten.” „Gerben is een spil in het geheel”, voegt Henk Strootman, de bewuste vriend en eigenaar van De Stad Klundert, toe. „Een uitzonderlijk getalenteerde organist die vernieuwend kan denken en goede contacten heeft in de muziekwereld.”

De benoeming in Klundert vormde een nieuwe stap in Mouriks carrière, die zich vooral rond het geven van concerten afspeelde. In Klundert is hij bezig met het hele plaatje om een evenement heen: van het stemmen tot aan het bloemetje dat een musicus na afloop krijgt. „Ik houd wel van een uitdaging. Het is leuk om bezig zijn met veel meer dan de muziek alleen.”