De serie van hervormd-gereformeerde theologen is met het verschijnen van het deel van ds. L. Kievit, ”Op verhoogde toon” (uitg. De Banier, Apeldoorn), voltooid. Eerder verschenen werken van ds. I. Kievit (één deel), ds. G. Boer (twee delen) en dr. A. van Brummelen (één deel).

Het werk van ds. L. Kievit (1918-1990) is samengesteld door Van der Graaf, oud-algemeen secretaris van de Gereformeerde Bond, en ds. H. Westerhout, predikant van de hervormde gemeente in Hasselt. Het boek bevat preken en meditaties, bijdragen over kerk en theologie en een persoonlijke impressie van de onlangs overleden prof. dr. W. Balke, een van de intimi van de familie Kievit.

De Hasseltse predikant ds. Westerhout heeft veel van ds. L. Kievit verzameld, zegt hij desgevraagd. „Ik heb hem slechts één keer horen prediken, maar heb wel nagenoeg alles gelezen en verzameld wat hij heeft geschreven. Hij was een bekwaam filoloog, die de Bijbel van begin tot eind in de grondtalen doornam en groef in de primaire bronnen van de Reformatie. Zijn meditaties waren zo gewild dat ze vaak door predikanten werden verwerkt in hun preken.”

Vorming van predikanten

Zoals vader ds. I. Kievit een contio van predikanten leidde, zo heeft ds. L. Kievit een kring van jonge predikanten gestempeld, aldus ds. Westerhout. „In de kring van predikanten die bij hem en ds. A. J. de Jong vicaris waren geweest en na de bevestiging toetraden tot de predikantenkring onder hun leiding, heeft hij een vormende invloed uitgeoefend op homiletisch en hermeneutisch terrein, net als Boer dat had met de stoet vicarissen die met hem optrokken.”

Van der Graaf: „Ds. L. Kievit was altijd in gesprek, niet polemisch. Dat was ds. Boer veel meer. Daarom trad Kievit onder zijn voorzitterschap terug als hoofdbestuurslid en zei hij letterlijk: Als we vrienden willen blijven, is het beter dat ik ga. Maar ze bleven vrienden. Toen ds. Boer was overleden, gedacht hij hem indrukwekkend in de Goudse Sint-Jan. Hij kwam weer terug in het hoofdbestuur toen ds. Boer overleden was. Ds. Kievit was rondom de invoering van de kerkorde in de Nederlandse Hervormde Kerk, in 1951, ook lid van het moderamen van de synode.”

Eensgeestes

Vader en zoon Kievit waren eensgeestes. Ds. Westerhout: „Vader erkende het breed om zich heen kijken van zijn zoon en zag diens gave om de dingen helderder neer te zetten dan hij zelf deed.”

In de loop der jaren werd de vader beïnvloed door zijn zoon, aldus Van der Graaf: „Vader herkende dat zijn zoon heel begaafd was en er onderwerpen waren waarvan hij zei: Daar waag ik mij niet aan, daarvoor moet je bij mijn zoon zijn.”

Van der Graaf merkt op dat ds. L. Kievit vooral kritisch reageerde als men zijn vader in bepaalde afgescheiden kerken, waarin hij nooit vertoefd had, annexeerde. „Ik heb meermalen van ds. L. Kievit gehoord dat zijn vader van plan was om een vervolg te geven aan zijn boek over de tweeërlei kinderen van het verbond. Dat zou meer gaan over de verhouding tussen Christus en de verkiezing. Het is er door omstandigheden niet van gekomen. Ds. L. Kievit schreef een reactie op het artikel ”Ultragereformeerd en vrijzinnig” van Van Ruler, waarvan W. Balke gezegd heeft dat dit het beste was dat hij ooit over verbond en verkiezing had gelezen. De jonge Kievit sloeg hiermee een brug tussen dr. Woelderink en ds. I. Kievit.”

Blijvend hervormd

Ds. L. Kievit bleef echt hervormd. Van der Graaf: „Zijn vader had aan het eind van zijn leven enkele positieve artikelen geschreven over Ph. J. Hoedemaker en diens staan in de volkskerk. Hij schreef dat hij steeds minder begrip voor de Afscheiding kreeg, waar iedere kerkformatie een grond voor haar gescheiden-zijn zocht. Ds. L. Kievit was altijd congeniaal met het hoofdbestuur in de tijd van Samen op Weg. Geen sprake van dat hij aan afscheiding dacht.”

Van der Graaf heeft ds. G. Boer, dr. A. van Brummelen en ds. L. Kievit persoonlijk goed gekend, binnen en buiten het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond. Hij vat ze nog eens kort samen: „Dr. Van Brummelen was breed gefocust op mensen, had affiniteit met 19e eeuwse ethische theologen, maar was geworteld in de Heidelberger. Ds. Boer was vooral de profetische prediker van de verzoening, Kievit stond dichter bij de huidige tijd en was in die zin breder georiënteerd. Alle drie legden zij hun eigen accenten, maar ze waren één in hetzelfde gereformeerde belijden en dat alles midden in de volkskerk die zij ondanks haar gebreken lief hadden.”