Een beetje eenzaam tussen collega’s
Jongeren lachen erom, senioren schuiven het als gespreksonderwerp voor zich uit. Pensioen is iets voor later. Sommigen oudere werknemers gaan fluitend richting hun functioneel ontslag, maar voor velen vallen de laatste jaren zwaar. Digitalisering, veranderingen, werkdruk en gezondheidsklachten eisen hun tol. „Ik voel me soms eenzaam op mijn afdeling.”
In zijn vriendengroep roept Ruud Jansen uit Stolwijk in zijn jonge jaren altijd enige afgunst op als de luchtmachtkapitein aangeeft op z’n 55e te zullen afzwaaien: „Daar heb je hem weer.” Maar voor hij er erg in heeft, is het in 2013 zover.
Daarmee komt een eind aan een fraaie carrière die begint als dienstplichtig militair bij de Koninklijke Luchtmacht. Na zijn diensttijd gaat hij door als KVV’er (Kort Verband Vrijwilliger) en vervolgens als elektronicamonteur. Voor zijn werk woont hij acht jaar in Duitsland. Na zijn terugkomst in Nederland in 1993 krijgt hij met de komst van de personal computer meer sturende en dienstverlenende functies. Na een post-hbo-studie volgt bevordering tot kapitein.
„Ik had het ontzettend naar mijn zin.” Over zijn pensioen denkt hij zelden of nooit. „Voorheen kon je in mijn sector vaak vrij gemakkelijk als burger door. Dat veranderde op het laatst heel snel.”
Eenmaal thuis met functioneel leeftijdsontslag valt het de ICT’er niet gemakkelijk om iets anders te vinden. „Daar zit je dan aan de keukentafel. ’s Ochtends de laptop opstarten en werk zoeken. Ik wilde laten zien dat ik nog steeds iets voor de maatschappij kon betekenen.”
Hij solliciteert links en rechts, maar krijgt gaandeweg steeds meer de indruk dat zijn leeftijd een doorslaggevende rol speelt bij afwijzingen. „Dat krijg je natuurlijk nooit te horen, maar tussen de regels door voel je het. Ik heb wel een beetje geproefd wat een werkloze moet meemaken.”
Ondertussen geeft hij zijn woning een schilderbeurt en doet het nodige onderhoud. „Ik ben erg handig, ook in techniek. Enige tijd heb ik op verzoek vanuit de kerk een Syrisch gezin begeleid. Daarnaast was ik lange tijd voorzitter van het bestuur van de Oranje-Nassauschool in Stolwijk.”
Generatiekloof
Lang niet iedereen zwaait zo jong af als Jansen. Jan Overduin (63) uit Hendrik-Ido-Ambacht omschrijft zichzelf als „de laatste van de oude stempel.” De civieltechnisch constructeur bij Shell in Pernis mist een klankbord. Er ontstaat een generatiekloof. Soms voelt hij zich op zijn afdeling wat eenzaam. „Veel jongeren hebben weinig parate kennis. Ze varen blind op de uitkomsten die de computer hun biedt.”
Overduin is gepokt en gemazeld in het berekenen van de krachtsverdeling in stalen en betonnen constructies. Na het behalen van zijn hbo-diploma in de weg- en waterbouw werkt hij bij diverse ingenieursbureaus en doet in zijn vrije tijd een vervolgopleiding.
Een van zijn werkgevers detacheert Overduin bij de raffinaderij van Shell in Pernis. „Na enige tijd werd mij die baan aangeboden. Ik heb tegengeworpen dat ik al 53 was, maar mijn ervaring en kennis gaven de doorslag.” De constructeur wordt betrokken bij het onderhoud aan petrochemische installaties. „Als die worden stilgelegd, moet er binnen vier of vijf weken van alles tegelijk gebeuren. Ook modernisering of zelfs gedeeltelijke nieuwbouw. Daarnaast verleen ik eerste hulp bij storingen. Spannend, want het gaat om veiligheid en milieu.”
De inwoner van Hendrik-Ido-Ambacht houdt bij de overstap naar een opdrachtgever rekening met de trend in zijn sector dat er steeds meer werk uitbesteed wordt in lagelonenlanden. „Shell had installaties naast de deur. Dat zal wel blijven, dacht ik.” Dat blijkt een misvatting. „Recent is zelfs een engineeringsafdeling in India opgezet. Ons is gevraagd om werk af te splitsen ten behoeve van de mensen daar.”
De energietransitie gaat hem niet onopgemerkt voorbij. „Veel installaties moeten worden omgebouwd en van de veertien raffinaderijen worden er acht gesloten. Zoals het er nu uitziet, blijft Pernis geopend.”
De gevolgen van corona doen de olieprijs in 2020 duikelen. „Tal van projecten zijn geschrapt, op andere aanpassingen wordt bezuinigd. Het heeft geleid tot een personeelsreductie van 10 procent. Onze afdeling mag blijven, maar zekerheid voor de komende jaren is er niet.”
Rare schades
Ruud Jansen krijgt eind 2013 een bijzonder telefoontje. „Van Watersnip uit Reeuwijk, een bedrijf dat ecologische adviezen geeft en educatieve natuurprogramma’s voor scholen aanbiedt. Ze zochten een klusmedewerker. Ik zag het, na een jaar googelen en sollicitatiegesprekken voeren, echt als een teken dat m’n leven weer werd geleid.” Drie en later twee dagen per week gaat Jansen naar Reeuwijk. Daarnaast vindt hij werk bij een caravanbedrijf, enkele minuten fietsen verwijderd van zijn woning. „Daar kan ik me creatief uitleven bij het opknappen van rare schades en storingen. Geweldig leuk.”
Eén keer per week draait de Stolwijker een avond- en nachtdienst als executieve politievrijwilliger op straat in Gouda en directe omgeving. „De maximumleeftijd staat op 55, maar ze wilden me toch graag hebben.”
Hij is 30 tot 40 uur per week actief. „Natuurlijk merk ik dat ik ouder word. Maar als me de gezondheid en kracht wordt gegeven, zou ik nog heel lang willen doorgaan.”
Soms is het lastig om de juiste balans te vinden, geeft hij toe. „Het gaat me beslist niet alleen om het geld. Ik zou ook graag iets meer doen voor onze medemens in nood. Ik hoop dat er nog iets op mijn pad komt wat bij me past. Dat breng ik dagelijks in het gebed.”
Werkstress
Overduin heeft meer onrust. „Vroeger hadden technici en managers hun eigen domein, maar dat staat onder druk. Een deel van de leidinggevenden heeft het erg goed getroffen met zichzelf en is belust op succesverhalen. Je wordt eerder als een ophouder gezien omdat je risico’s kritisch wilt onderzoeken.”
Een enkele maal speelt de gedachte door zijn hoofd ermee te stoppen. „Ik heb een tijd lang last gehad van mijn rug. Dat was duidelijk het gevolg van werkstress. Het deel van het werk dat dat veroorzaakte, is op advies van de arboarts bij me weggehaald. Sindsdien gaat het beter.”
Hij waakt ervoor „om te verzuren. Dat lukt me alleen door me te richten op mijn werk. Technische uitdagingen geven mij positieve energie.”
Bij gezondheid moet Overduin tot zijn 67e werken. „Ik denk eraan om de laatste jaren wat af te bouwen. Wat een rol speelt, is dat winstuitkeringen zijn stopgezet en indexeringen tot nader order uitgesteld. Maar ik heb gelukkig nog werk. Voor werknemers van andere raffinaderijen is het veel erger.”
De RMU heeft recent de brochure Ouder & wijzer uitgegeven. Daarin staan tal van tips.
