De klap van de coronamaatregelen werd voor een deel gecompenseerd door de steunmaatregelen voor het bedrijfsleven. Hiermee werden bedrijven in het zadel gehouden, was het aantal faillissementen beperkt en bleef de werkgelegenheid voor een groot deel gehandhaafd. Maar door de coronamaatregelen van de overheid werd zowel consumenten als bedrijven een bepaald gedrag opgedrongen. Internetverkoop nam een hoge vlucht, thuiswerken werd gebruikelijk en veel (kleinere) bedrijven zagen door hun vaste kosten de schulden oplopen. Economisch was er voor veel bedrijven stilstand, terwijl andere, zoals supermarkten, IT-bedrijven en vooral webwinkels, weer profiteerden. Het is zonder meer duidelijk dat het normale economische proces verstoord werd en dat de maatregelen hun sporen zullen nalaten.

De gedragsverandering die door de coronamaatregelen is opgedrongen, heeft het gedrag van mensen en bedrijven waarschijnlijk voor langere tijd gewijzigd. Als de maatregelen opgeheven worden, moet het normale economische leven weer op gang komen. Maar dat gaat niet zomaar. Het is geen kwestie van het oude weer oppakken; de stilstand heeft geleid tot een herbezinning op de standaardprocessen. De gedragswijziging had ook voordelen: thuiswinkelen (ook voor levensmiddelen) vinden veel mensen wel prettig, evenals thuiswerken, al is het maar een deel van de werkweek.

Er zal na corona een nieuwe dynamiek ontstaan. Die zal leiden tot veranderingen bij consumenten, in het koopgedrag, en bij bedrijven, in hun businessmodel. Is er nog toekomst voor veel winkels in kleine kernen? Is er behoefte aan andere typen woningen? Zijn klanten niet mondiger geworden? En wat wordt de impact van digitalisering?

Door de steunmaatregelen van de overheid zijn bedrijven ook een beetje in de slaapstand gebracht. Overleven is een kwestie van zuinig zijn; alle mogelijke geldbronnen, tot de verkoop van het eigen huis, worden benut. Daarentegen konden andere bedrijven volop innoveren en investeren.

Achterstand

Tuinders weten dat je kasplantjes, die een geconditioneerde omgeving gewend zijn, niet zomaar buiten kunt zetten. Dat moet geleidelijk gebeuren. Zo is het ook voor ondernemers als ze weer mogen ondernemen. Er is een achterstand in te halen. Tegelijk moet er ook ingespeeld worden op de nieuwe realiteit. De huidige overheidssteun zal stoppen als de coronamaatregelen vervallen, maar dat wil niet zeggen dat de ondernemers het opeens zelf maar moeten uitzoeken. Ondernemingen moeten geholpen worden bij het inspelen op de nieuwe omstandigheden. Ze moeten geholpen worden om te veranderen, met visie, advies en wellicht ook geld. Anders dreigt een deel van de bedrijven die gedwongen dicht waren of geleden hebben onder de lockdown alsnog ten onder te gaan aan de na-effecten.

Het is belangrijk om opnieuw te kijken naar de kansen voor bedrijven op basis van nieuwe omstandigheden en nieuw koopgedrag. Hierbij kunnen we denken aan: Hoe kan internet toegepast worden binnen winkelgebieden? Hoe kunnen gezamenlijke ”platformen” geïntroduceerd worden, per plaats of misschien op productniveau (zoals een platform voor musea, entertainment, sportactiviteiten of toerisme)? Juist samenwerking zal steeds belangrijker worden, maar dan moet er wel een regievoering zijn. Deze regievoering moet onafhankelijk zijn en gesteund worden door ‘renovatie’-subsidies.

Aankoopgedrag voorspellen

Maar ook veranderingen in woon- en verblijfslocaties, in transport of leveringen moeten opnieuw bekeken worden. Waarom al die busjes in de straat voor webaankopen? Waarom niet een ophaalcentrum in een stad of dorp? Dat levert minder verkeersbewegingen op en is goed voor het milieu.

Ook digitalisering op basis van zogenaamde ”machine learning”, waarbij aankoopgedrag te voorspellen is, wordt essentieel. Hierdoor kunnen voorraden beter afgestemd worden op de vraag, tegen lagere kosten en met minder investeringen en minder voorraden. De toepassing van machine learning-technieken staat nog maar in de kinderschoenen. Die vraagt kennis en geld; daar moet de overheid ook financieel aan bijdragen (of misschien wel de regie over nemen). Het mag toch niet zo zijn dat bedrijven die wel mochten ondernemen tijdens de coronacrisis nu opeens een voorsprong kunnen nemen op bedrijven die moesten sluiten?

Ontluikende bloei

Na de herfst en winter komt er steeds een lente: de boeren gaan gieren, de akkers worden ingezaaid en de bomen ontknoppen. Dat zal ook gebeuren na de coronamaatregelen. Maar juist deze periode van ontluikende bloei vraagt zorg en aandacht. Daar moeten kennis en visie op komen. Ook een goede regievoering voor samenwerking is nodig, en zo mogelijk solidariteit, waarbij de sterke ondernemingen die profiteerden van de coronamaatregelen de getroffen bedrijven helpen. Dit besef zie ik nog te weinig. Stoppen met steunmaatregelen is prima. Maar deze gelden moeten gebruikt worden voor een nieuwe start van de economie en vooral voor aanpassingen bij ondernemingen.

De auteur is hoogleraar e-marketing aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.