De beeldspraak „we wassen onze handen stuk” ontgaat mensen met autisme. Welke gevolgen heeft de coronatijd voor hen?

Femmeke van den Berg, verbonden aan het Kennisinstituut christelijke ggz (Eleos/De Hoop ggz), signaleert dat de invloed van corona per persoon met autisme verschilt. „Wat voor de een geldt, geldt niet voor de ander.”

De gevolgen van het virus kunnen zowel een negatieve als een positieve uitwerking hebben. Met autisme kun je meer moeite hebben met het filteren van prikkels en dat kan in de coronatijd voor problemen zorgen, signaleert Van den Berg, die samen met prof. dr. Hanneke Schaap geregeld schreef over autisme. „Er zijn nieuwe prikkels. Denk aan de stroom van cijfers over besmettingen en sterfgevallen. Al die extra informatie –die ook betrekking heeft op je eigen leven– is vaak onoverzichtelijk. Bij autisme is het nog moeilijker om samenhang te ontdekken of overzicht te houden.”

Verder gooit corona alle dagelijkse routines die structuur en houvast boden, overhoop. „Denk aan het thuiswerken, vrijwilligerswerk dat niet meer kan of alles wat in de kerk anders gaat. Om die veranderingen de baas te kunnen, heb je flexibiliteit nodig. Voor mensen met autisme is het pittig om steeds te moeten schakelen. Daarbij komt: om de paar weken is er een persconferentie over de maatregelen. Wat vandaag geldt, kan morgen anders zijn en daar heb je zelf weinig invloed op.”

Angst

Van den Berg moet denken aan iemand met autisme die een dochtertje heeft in de kleuterleeftijd. „Elke dag voelt ze zich onzeker omdat ze niet weet of haar kind de volgende ochtend verkouden zal zijn en of de scholen misschien toch weer dicht gaan. Die onduidelijkheid roept veel angst op.”

De taal tijdens de persconferenties zaait eveneens verwarring, denkt Van den Berg. „Er wordt veel beeldspraak gebruikt. En voor mensen met autisme is dat vaak lastig. Bijvoorbeeld: je handen stuk wassen. Of: het aanpakken van corona als een marathon die we samen lopen. Dat kan zo’n persconferentie voor mensen met autisme ingewikkeld maken om te volgen.”

Voor mensen met autisme is logica en rechtvaardigheid belangrijk. Regels zijn regels. Vandaar dat ze vaak stress ervaren rond coronamaatregelen. Want waarom houdt niet iedereen 1,5 meter afstand in de winkel? „Ik ken een jongen die daardoor niet meer naar de supermarkt durft.”

De keerzijde is dat corona op sommigen juist een positief effect heeft. „Er moet even niet zoveel. Dat geeft rust. Zo kunnen studenten met autisme het spannend vinden om naar college te gaan. Dat hoeft nu niet en kan online. Wat betreft het online volgen van kerkdiensten is het fijn dat ze niet meer de uitzondering zijn. Sommigen luisterden namelijk altijd al thuis. Tegelijk is er een groep die houvast heeft aan de liturgie en dat thuis mist, of die gewoon vindt dat een kerkdienst in de kerk hoort.”

Gevraagd naar de impact van corona op mensen met autisme, is ds. C.J. Droger voorzichtig. Hij geeft aan daar maar enkele mensen over gesproken te hebben. Toch vermoedt de predikant dat personen met autisme sommige aspecten aan de coronatijd als prettig ervaren. Hij noemt als voorbeeld de onlinediensten. „Je schakelt in en hebt vervolgens amper afleiding en prikkels.” In de kerk is dat anders, weet de predikant. Elke beweging van een kerkganger is een prikkel. „Ik weet van mensen die het lastig vinden om naar de kerk te gaan.”

Ds. Droger verdiept zich al dertien jaar in het thema autisme. Hij is onder meer betrokken bij het Platform Autisme in de kerk. Verder hield de predikant lezingen en publiceerde hij artikelen over het onderwerp. Ook is hij de vaste scribent op Refoweb als het gaat over vragen rond het thema.

Tweede natuur

De belangstelling voor het onderwerp komt bij de predikant van de christelijke gereformeerde kerk in Vlaardingen vanuit het eigen gezin. „Wij hebben een verstandelijk beperkte dochter van 23 jaar. Ze heeft een flinke ontwikkelingsachterstand en een lichte vorm van autisme.”

Zelf houdt ds. Droger tijdens zijn preken altijd bewust rekening met mensen met autisme. „Het is voor mij een tweede natuur geworden om er op te letten. Ik kies mijn voorbeelden zorgvuldig en ik ben voorzichtig met beeldspraak, omdat dat verkeerd opgevat kan worden. Ook geef ik nooit een andere psalm op dan op het bord staat.”

Ds. Droger verwacht niet dat corona veel verandert aan de geloofsbeleving van personen met autisme. „Ze hebben vaak al moeite met het uitdrukken van gevoelens, het ervaren van Gods aanwezigheid en het begrijpen van de Bijbel. Ook het gebedsleven is lastig, omdat je geen stem hoort. Dat soort problemen blijven gelijk.”

Advies

Als het gaat om kerkgang na corona geeft de predikant als advies om goed op te letten wat het beste is voor de persoon in kwestie. „Het blijft altijd maatwerk. Als één keer gaan en één keer thuisblijven en meeluisteren beter werkt, doe dat dan. Ik weet bijvoorbeeld van een gezin met autistische kinderen waarbij biddagen en dankdagen altijd een strijd zijn. Beter is dan niet te gaan dan zo opgefokt. Kies wat past bij de eigen situatie.”

Gemeenteleden kunnen verder een extra oogje houden op mensen met autisme. Ds. Droger: Probeer contact te houden: met een belletje, een appje, een mailtje.”

Ook Van den Berg, verbonden aan het Kennisinstituut christelijke ggz, benadrukt de noodzaak van het bieden van een helpende hand. „Ga eens met een alleenstaande met autisme wandelen zodat iemand niet in een isolement komt. Of ontlast een moeder van een druk gezin door de kinderen te laten spelen en geef haar zo de kans om te ontprikkelen.”

Van den Berg hoopt dat de Week van autisme mensen dichter bij elkaar brengt. „Ik hoop dat een dergelijke week begrip kweekt voor mensen met autisme, zodat er meer rekening gehouden wordt met hun manier van denken. Tegelijkertijd moeten we ervoor waken mensen met autisme in te delen in een aparte groep. Net als ieder ander zijn het unieke personen met talenten waar anderen van kunnen leren, bijvoorbeeld als het gaat om toewijding, trouw en eerlijkheid.”