De teller van het aantal schietpartijen in de Verenigde Staten waarbij meer dan 3 mensen werden geraakt, staat voor dit jaar al op 107. Jaar in jaar uit vallen er in de VS gemiddeld 40 doden per dag als gevolg van vuurwapengeweld. Het blijft daarom verbazingwekkend dat er niet binnen de kortste keren een algeheel wapenverbod komt.

Volgens criminoloog Christopher S. Koper van de George Mason University in Fairfax (Virginia) komt het echter nooit zover. „Het is een illusie te denken dat het wapenbezit in de VS kan worden uitgebannen”, zei hij deze week in een radiointerview. „Alleen al vanwege de omvang van het wapenbezit, gaat niet dat lukken. Er zijn binnen de grenzen van de VS meer wapens dan mensen. Ruim 40 procent van de Amerikanen heeft er een of meer in huis.”

Het grote aantal is niet het enige obstakel naar een samenleving zonder wapens. Er zijn er nog minstens zeven.

1. Onafhankelijkheid

De diepste reden is dat het recht op wapenbezit in het DNA van de Amerikaanse nationale identiteit zit. Het is het kroonjuweel van onafhankelijkheid en individualisme.

2. Grondrecht

Dat recht op wapenbezit ligt vast in het Tweede Amendement op de grondwet, dat in 1791 werd aanvaard. Over de interpretatie van dit artikel bestaat discussie. Voorstanders van wapenbezit zeggen dat er geen enkele beperking mag worden opgelegd, zelfs niet die van een vergunning. Tegenstanders beweren dat dit artikel bedoeld was om een wettelijke basis te geven aan de milities van de afzonderlijke staten.

3. Wapenlobby

Een derde punt is de macht van de wapenlobby, de National Rifle Association (NRA). Deze werd in 1871 opgericht, aanvankelijk met het doel om schietoefeningen voor wapenbezitters te verzorgen. In de loop van de 20e eeuw ontwikkelde de NRA zich tot een machtige politieke lobby. Elke politicus weet dat de NRA zijn politieke toekomst kan maken en breken door bij de verkiezingen een (tegen)kandidaat te sponsoren. Vandaar dat veel, vooral Republikeinse, politici voorzichtig zijn het recht op wapenbezit aan te pakken.

4. Macht Congres

Presidenten die paal en perk willen stellen aan het wapenbezit, kunnen dit proberen door wetten voor te stellen. Maar die krijgen meestal geen meerderheid in het Congres. Daar loopt nu ook president Joe Biden tegenaan. Hij heeft deze week het Congres opgeroepen twee wetsvoorstellen rond wapenbezit snel goed te keuren. Maar nu al is duidelijk dat die niet door de Senaat komen. De Republikeinen, die nagenoeg de helft van de zetels hebben, zullen tegenstemmen.

5. Decreten zijn tijdelijk

Een tweede optie waarvan een president gebruik kan maken om tegen het wapenbezit op te treden is het uitvaardigen van decreten. Daarvoor heeft de president niemand nodig. Biden heeft gezegd dat te doen om het bezit van semi-automatische geweren aan banden te leggen. Maar dit is voor de langere termijn geen afdoende oplossing. Een volgende president kan –desgewenst– net zo gemakkelijk het decreet weer ongedaan maken.

6. Mandaat staten

Een factor is ook dat de individuele staten hun eigen regels hebben. Wat in de ene staat verboden is, mag in de andere staat juist weer wel. In 31 Amerikaanse staten is het zichtbaar dragen van wapens een wettelijk recht voor iedere burger; in de meeste andere staten mag dat alleen met een speciale vergunning.

7. Polarisatie

„En vlak de politiek-maatschappelijke polarisatie ook niet uit”, zegt prof. Koper. „Steeds vaker verdedigen mensen het recht op wapenbezit met het argument dat de overheid steeds tirannieker wordt. Hun redenering is dan dat er een moment kan komen dat de burgerbevolking dat niet meer pikt. Er zijn extreme groepen die vinden dat dit argument nu steeds belangrijker wordt.”