Het afgelopen jaar waren er alleen maar videovergaderingen tussen NAVO-ministers. Corona legde ook de diplomatie plat.

Maar de komst van de nieuwe Amerikaanse minister, Antony Blinken, is zo gewichtig, dat de 29 andere ministers er dinsdag en woensdag helemaal voor naar het hoofdkwartier in Brussel komen.

De voorzorgsmaatregelen zijn trouwens groot. Alle functionarissen die niet strikt met de bijeenkomst te maken hebben, blijven thuis. De delegaties die met ministers meereizen, zijn klein gehouden en worden ook over veel zalen verdeeld. En er heerst een strikt mondkapjesbeleid. „Zelfs als je aan het woord bent, word je geacht je kapje op te houden”, zegt een bron rond de bijeenkomst. De gebruikelijke werklunch ontbreekt eveneens.

Hoop

Aan de komst van Blinken zijn hoge verwachtingen verbonden, zo blijkt. Het zou weleens een „reset” kunnen zijn in de verstoorde verhoudingen, zegt een betrokkene. Onder Trump waren de verhouding tussen Amerikanen en Europeanen gespannen.

Behalve de kennismaking met Blinken draait de bijeenkomst om enkele andere punten. Eerst Afghanistan. De NAVO is al zo’n vijftien jaar betrokken bij de gevaarlijke missies in dat land. Het vredesakkoord met de taliban voorziet in een terugtrekking op 1 mei. De vraag is echter of die doorgaat. „De criteria zijn bewust erg vaag omschreven”, zegt een betrokkene. „Het is duidelijk dat we dat land niet in een burgeroorlog kunnen achterlaten.”

Een ander thema is de ”NAVO in 2030”. Eind 2019 verklaarde de Franse president Emmanuel Macron de NAVO „hersendood.” Dat heeft tot bezinning geleid.

Woensdag volgt een gevoelig onderwerp: Rusland. Ooit werd de NAVO opgericht om de Sovjet-Russen uit Europa te houden. Na het einde van de Koude Oorlog volgde een periode van ontspanning. Maar na de annexatie van de Krim in 2014 is de tegenstelling tussen oost en west weer helemaal terug.

De Britse defensiedeskundige prof. Julian Lindley-French legt juist de laatste hand aan een nieuw boek over de toekomst van de NAVO. Zijn conclusie is helder: „De Europeanen leven in een fantasiewereld. Zij zien de gevaren niet. De Baltische staten en Bulgarije echter wel.”

In het oosten van Europa bestaat een veel realistischer kijk op de agressie van Rusland. „Dat land investeert op allerlei manieren in defensie, van drones tot onderzeeërs. En vergeet niet de informatieoorlog. Ik verbaas me er altijd over dat dit in landen als Nederland nauwelijks bekend is. De enige manier waarop de NAVO hiertegen kan optreden, is afschrikking. En daar is een sterke defensie voor nodig. De Britten zien Rusland overigens wel als grootste dreiging.”

Goud

Juist door die Russische dreiging wil Letland de NAVO voor geen goud missen, zegt Toms Baumanis. Hij is betrokken bij de Letse transatlantische organisatie LATO. „De NAVO is de allerbelangrijkste pijler van onze veiligheid. Wij zijn een klein land in het oosten, dat weinig eieren in het mandje kan leggen. Zonder de NAVO zijn wij nergens.”

Voor Letland blijft Rusland het hoofdprobleem. „Niemand weet echt hoe je met Moskou moet omgaan. Dat lijkt wel steeds erger te worden. Het is geen land waar je makkelijk een akkoord mee kunt sluiten over rust in grensregio’s. Voorlopig blijft Rusland een instabiele factor.”

Intussen blijft Letland investeren in goede relaties met Rusland. „Wij willen geen oorlog met ons buurland zoals Georgië dat heeft gehad. We proberen risico’s te vermijden.”

Twee procent

De Amerikaanse eisen aan de 29 Europese partners blijven dezelfde, waarschuwt Lindley-French. „President Biden zal zich constructiever opstellen dan Trump. Maar de eis dat alle NAVO-lidstaten 2 procent van hun binnenlands product aan defensie besteden, blijft overeind. De landen hebben in 2014 ook beloofd in 2024 op die 2 procent te zitten. Maar daar is nog een lange weg te gaan.”

Baumanis denkt ook dat Biden zal blijven hameren op de 2 procent. Maar op een andere manier dan zijn voorganger. „Trump was altijd gericht op onenigheid. Wat dat betreft kan het alleen maar beter worden.”

Het tekort aan defensie-uitgaven heeft ertoe geleid dat de Europese landen zichzelf niet kunnen verdedigen, zegt Lindley-French. „Als er echt iets gebeurt, zijn de Amerikanen nodig. Ook Nederland doet beslist veel te weinig”, zegt de Brit die in Nederland woont. „Het wordt tijd dat de lidstaten hun huiswerk gaan doen.”

Het belangrijkste land dat meer moet gaan investeren, is Duitsland, zegt Lindley-French. „Berlijn en Washington vormen de ruggengraat van de NAVO. Maar Duitsland wil eigenlijk alleen maar verdediging en het liefst geen gewapende missies. Zeker tot de Bondsdagverkiezingen in september zal daar geen wijziging in komen.”

Frustratie

Vanuit de Baltische staten heeft Toms Baumanis wel een verandering in Duitsland gezien. „Merkel zegt dat ze meer wil gaan doen. Persoonlijk vraag ik me af of het goed zou zijn als Duitsland kampioen wordt op het gebied van defensie. Overigens gaan overal in Europa de defensiebestedingen omhoog. Maar ze blijven natuurlijk ver onder de 2 procent.”

Trump is niet de enige Amerikaan die zijn interesse voor Europa verloor, waarschuwt de defensiedeskundige. „Er zijn zoveel dreigingen in de wereld dat het Amerikaanse leger eigenlijk overbelast is. Denk aan China, denk aan Rusland. Als de Europese landen dan niet echt meedoen, geeft dat frustratie. Ook de Amerikaanse belastingbetaler vraagt zich af waarom hij de kosten voor de veiligheid in de wereld moet opbrengen.”

NAVO-top

Lindley-French houdt rekening met een top van NAVO-regeringsleiders eind dit jaar. Dat zal dan de entree van Biden bij het bondgenootschap zijn. Binnen het NAVO-hoofdkwartier wordt gezegd dat deze top er pas volgend jaar zal zijn. Belangrijk onderwerp op die top is de vernieuwing van het strategisch concept. Het huidige stamt uit 2010. „Daarin geldt Rusland nog als partner. En over cyberveiligheid wordt nog weinig gezegd”, aldus een bron in het hoofdkwartier.