Wat laten de cijfers zien?

De rente op tienjarige Nederlandse staatsobligaties schommelde deze week rond min 0,2 procent. Nog steeds negatief dus. Maar het is wel de hoogste stand sinds juni vorig jaar. Begin januari zaten we op min 0,5 procent. Deze ontwikkeling haakt aan bij die op de kapitaalmarkt in de Verenigde Staten. Amerikaanse staatsleningen met genoemde looptijd leveren een rendement op van ruim 1,5 procent, terwijl dat bij de start van 2021 ongeveer 0,9 procent was. Het betekent een terugkeer naar het niveau van voor Covid-19.

Waar wordt de stijging door veroorzaakt?

Het heeft te maken met juist positieve verwachtingen over de economie. Grote beleggers voorzien dat de lockdowns de komende tijd verdwijnen, dat de samenleving weer opengaat. Dan zouden de bestedingen opeens fors kunnen toenemen. In de voorbije maanden hield de consument noodgedwongen de hand op de knip. En we weten: als de vraag naar een product groeit, zal dat product veelal duurder worden. Zeker als de voorraden te klein zijn in verhouding tot de kooplust bij de klanten. Zo werkt de markt nu eenmaal.

Bovendien passen sommige bedrijven en winkels wellicht hun prijzen naar boven aan om iets van de gederfde inkomensten door de coronamaatregelen terug te halen. Kortom: er dreigt inflatie –ook iets dat we alleen kennen uit een verder verleden– en inflatie gaat meestal gepaard met een oplopende rente.

De vrees hiervoor op de financiële markten is vooral aangewakkerd door het beleid in de VS van president Joe Biden. Die zet een stimuleringspakket in van 1900 miljard dollar (bijna 1600 miljard euro) om het economisch herstel te bevorderen. Deze week kwam er groen licht voor zijn plan van het Huis van Afgevaardigden, eerder had de Senaat er al mee ingestemd. Burgers ontvangen zomaar een cheque van 1400 dollar. Sommige prominente economen –de meningen zijn verdeeld, zoals vaak binnen deze beroepsgroep– vinden een programma van die omvang te veel van het goede en waarschuwen dat door een overvloed aan geld een ontsporing van de inflatie op de loer ligt. In dat geval raakt de economie oververhit en zullen de centrale banken op de rem moeten trappen door de rente te verhogen.

Waarom bang zijn voor een stijgende rente als die samenhangt met herstel van de economie?

Je mag inderdaad zeggen dat deze rentehobbel een positief teken is. Maar hij kan de opleving van de economie in de knop breken. Het leidt immers tot minder gunstige condities om bijvoorbeeld investeringen te financieren. Bovendien zijn de schulden van overheden, bedrijven en particulieren fors uitgedijd; we hebben wat dat betreft geen lering getrokken uit de schuldenproblemen die zich aandienden na de vorige crisis. Een hogere rente leidt tot hogere lasten en brengt degenen die veel hebben geleend mogelijk in moeilijkheden.

Wat betekenen de jongste ontwikkelingen voor de hypotheekrente?

De Hypotheekshop sluit niet uit dat die iets gaat oplopen, zo liet dit adviseursnetwerk enkele weken terug al weten. Sommige aanbieders hebben al aan hun tarieven gesleuteld. Over langere termijn bezien bestaat er altijd een sterk verband tussen de rente op staatsobligaties en die op hypotheken, zeker die met een lange rentevaste periode. Bij voortzetting van de stijging op de kapitaalmarkt, zal dat onherroepelijk gevolgen krijgen voor de leningen voor de consument. De Hypotheekshop tekent hierbij wel aan dat de hevige onderlinge concurrentie partijen terughoudend maakt om over te gaan tot een verhoging.

Liggen er voor spaarders betere tijden in het verschiet?

Laat ze daar voorlopig maar niet op rekenen. De banken verdienen steeds minder op het aantrekken en uitzetten van geld. Om die inkomstenbron op peil te houden, zouden ze eerder de vergoeding over de saldi van de klanten verder moeten verlagen, maar zij schrikken ervoor terug ook voor kleine spaarders negatieve tarieven in te voeren. Zelf betalen zij bijvoorbeeld 0,5 procent rente over tegoeden bij de Europese Centrale Bank (ECB).

Hoe kan een verdere rentestijging worden voorkomen?

De financiële markten kijken daarvoor naar de centrale banken. En de ECB deed donderdag precies wat zij willen. President Christine Lagarde kondigde aan dat de bank de aankopen van obligaties in het tweede kwartaal „aanzienlijk” zal vergroten. Dat moet ervoor zorgen dat de rente laag blijft. De transacties vinden plaats binnen een speciaal programma van in totaal 1850 miljard euro om de gevolgen van de coronacrisis te beperken. Het besluit werd goed ontvangen: de rente op Nederlands staatspapier, die tegengesteld beweegt aan de prijs ervan, daalde licht.