„Het merendeel van de Russisch-orthodoxe priesters kent God niet persoonlijk”, stelt Arsenii Streltsov. De 27-jarige Russisch-orthodoxe priester doet zijn uitspraak niet lichtzinnig: hij studeerde jarenlang theologie aan de Moskouse Geestelijke Academie in Sergiev Posad, het centrum van de Russisch-Orthodoxe Kerk, in de volksmond wel het Russisch-Orthodoxe Vaticaan genoemd.

Nu is hij priester in het kleine stadje Birsk, in de regio Basjkirië. Hier, in de diepe binnenlanden van Rusland, woont hij tussen de Basjkieren, Tataren, Mari en Russen. Streltsov praat als evangelicaal christen, maar met zijn zwarte pij, orthodoxe kapsel en baardje en kruis om zijn nek, ziet hij eruit als orthodox priester.

Streltsov dient in de grote roze kathedraal in het centrum van het stadje. Ondanks de 15 graden vorst in Birsk is er in deze decembermaand veel volk op het plein voor de Kathedraal van de Drie-eenheid. Er staat een metershoge kerstboom, van blokken ijs zijn er een kasteel, doolhof en glijbaan voor de roze geverfde kerk gemaakt en de sfeer die tussen de tsaristische gebouwen hangt, is met de verse sneeuw bijna sprookjesachtig.

Formalisme

„In de huidige Orthodoxe Kerk zijn maar weinig mensen wedergeboren”, zegt priester Streltsov. „Er zijn er maar enkelen die God kennen, of op sommige plaatsen helemaal niemand.” Wat volgens hem allerlei gevolgen heeft: „Het leidt tot een soort formalisme, vaak ook occultisme of heidense gebruiken bij sommigen. Vooral hier in de diepe binnenlanden van Rusland.”

Mensen die God niet kennen worden heel wettisch, aldus Streltsov. „Een bezoekje aan de kerk is voor hen meer een soort psychologische sessie dan een daadwerkelijk verlangen naar een levende relatie met God. Mensen zijn al tevreden als ze één keer per week, of minder, naar de kerk komen. Ze luisteren naar een preek, maar gaan vervolgens terug naar huis en leven een werelds leven, in niets anders dan niet-gelovige mensen.”

Zijn bediening lijkt in sommige opzichten wel op die van Paulus, zegt de priester. „Wekelijks ging hij naar de synagoge om te preken voor mensen die, net als hier, eens per week samenkwamen maar de levende God niet kenden, slechts religie.” Zijn „verlangen” is „dat orthodoxe gelovigen de levende Christus gaan zien en een levende relatie met Hem krijgen.”

Nieuwe Testament

Toen Streltsov van zijn geboortegrond in Basjkirië naar Sergiev Posad afreisde om daar te gaan studeren aan het theologisch seminarium, was hij „nog niet wedergeboren. Ik ging erheen uit religieuze overwegingen.” Hij kwam terecht in een atmosfeer waarin alles ondergeschikt werd aan het geestelijk leven: „Het hele ritme van het leven was, hoewel heel religieus, gericht op het aanbidden van God, onderwijs en theologie.” Zo las hij daar voor het eerst het hele Nieuwe Testament en dat moedigde hem aan om buiten het raamwerk van de Russisch-orthodoxe religieuze structuren te denken.

Het theologisch onderwijs daarentegen bracht Streltsov meer verwarring dan verlichting. Daarom ging hij in die studententijd zelf op zoek naar de waarheid. „Ik begon vragen te stellen, waarom vroeger de dienst en liturgie anders waren dan nu. Ik begon de kerkgeschiedenis te bestuderen. Maar bovenal trok mij het Bijbelboek Handelingen der Apostelen: ik wilde altijd dat de kerk zo zou zijn als daar beschreven stond.” Omgeven door de eeuwenlange orthodoxe traditie was het voor hem echter moeilijk om binnen het bestaande systeem tot de Bijbelse eenvoud te komen.

Al snel kwam Streltsov erachter dat het systeem niet te veranderen viel. Hoe meer hij het probeerde, hoe meer hij begreep dat dit slechts een utopie was. „Nu zie ik dat iets hervormen in de orthodoxe traditie geen zin heeft, want het belangrijkste is niet hervorming van de uiterlijkheden, maar hervorming van de innerlijke mens, de hervorming van de geest, een innerlijke reformatie.”

Toch studeerde hij af aan de academie en kon hij in theorie priester worden. „Ik zie nu dat het God was Die mij erheen leidde.”

Verre Oosten

Streltsov en zijn vrouw Jekaterina (27) hadden na hun studie een „verlangen” om de kerkstructuren te verlaten en missionair werk te gaan doen onder de Tsjoekti. Ze reisden af naar het verre Tsjoekotka in Ruslands Verre Oosten. „We hadden verwacht en gehoopt dat we daar een eenvoudige evangelische bediening op zouden kunnen zetten, ver weg van de tradities, tussen een volk dat nog nooit van het Evangelie van Jezus heeft gehoord”, zegt Streltsov. „Maar we hadden ons vergist.”

Streltsov maakte alleen maar meer kennis met het Russisch-orthodoxe religieuze systeem van wetten en tradities. Het was niet waarnaar ze op zoek waren. „We moesten er weg.” En dus vertrokken Arsenii en Katja naar Sibaja, de Basjkierse geboortestad van Arsenii. In Sibaja werd Streltsov, wonder boven wonder, diaken in de Russisch-orthodoxe kerk, hoewel hij het recht om diaken te zijn in Tsjoekotka had verspeeld omdat hij voortijdig zijn post daar had verlaten.

In Sibaja begon het echtpaar zijn bediening en organiseerde jeugddiensten. „Met een groep mensen begonnen we samen te komen in een levende geest”, zegt Streltsov. „We onderwezen, groeiden en werden een hechte gemeenschap. Het was een levende groep mensen die God echt kenden. De groep is er nog steeds. Binnenkort ga ik er weer heen om te zien hoe het met ze gaat.”

Presvyter

De ”jepiskop” (bisschop) uit Birsk, zes uur rijden verderop, nodigde Streltsov uit om in zijn bisdom met de jongeren te komen werken. „Ik heb hem verteld dat ik ook met andere confessies overweg kan, dat ik soms voor genezing bid en dat ik kritiek heb op het bestaande systeem”, zegt hij. Ondanks dat werd hij als diaken aangesteld in Birsk, wat Streltsov ziet als „een wonder.”

Zijn kritiek op het systeem ten spijt werd hij onlangs door deze bisschop bovendien ingewijd tot ”presvyter” (priester), na diaken de tweede trede in de Russisch-orthodoxe kerkhiërarchie. „Nu mag ik ook volgens het systeem alle volwaardige taken uitvoeren van een geestelijke bediening, net als de apostelen in Handelingen.”

In Rusland heerst een diep wantrouwen jegens andere denominaties dan de Russische orthodoxie. Als een protestant het Evangelie van Christus uitlegt, luistert niemand, maar als iemand in orthodoxe priesterkledij hetzelfde Evangelie uitlegt, zijn mensen wél bereid te luisteren, legt Streltsov uit. En dat vertrouwen wil hij gebruiken: „Er zijn veel mensen die zich niet comfortabel voelen in de kerk en echt God willen leren kennen, maar hun wordt in plaats van brood een steen gegeven. Ze willen echt naar Hem toegaan en leven met Christus, maar hun wordt religie gegeven. En dat soort mensen verlaat vervolgens algauw de kerk weer en gaat ergens verder kijken. Mijn doel is om die mensen te vinden in het kerksysteem. Mijn bediening en missie zijn om die mensen, die de levende God nodig hebben, onderwijs te geven, en samen te komen en in praktijk te gaan brengen wat Jezus ons leerde. Om ook voor mensen te bidden om genezing, bijvoorbeeld.”

Vooralsnog zijn dit er in Birsk overigens weinigen, zegt Strelt­sov. „In dat opzicht geloof ik dat het beste nog moet komen.”