Het EIB keek naar de voortgang van dertien wijken die in 2018 door gemeenten waren aangewezen als ‘proeftuinen’ voor aardgasloos wonen. In negen van die proeftuinen zijn nog altijd geen woningen van het gas gehaald. Bij projecten waar dit wel was gelukt, zoals warmtenetaansluitingen in Purmerend en Amsterdam, gaat het om een klein deel van het totaal aan woningen.

Een groot probleem is volgens het EIB het geringe draagvlak in de aangewezen wijken. Bij bewoners bekoelt het enthousiasme voor een ontkoppeling van het gasnet vaak snel, vooral als blijkt dat dit ook zelf geld kost. Maar ook huurders die er niet financieel op achteruit zouden gaan bij een project in Den Haag waren huiverig om in te stemmen met een alternatief voor hun gasaansluiting

Daarnaast gaat een aanpak waarbij direct hele wijken van het aardgas af moeten gepaard met een heel complexe organisatie. Bij het aardgasvrij maken van wijken zijn bewoners, huizenbezitters, marktpartijen en gemeenten betrokken die allemaal hun eigen planning en belangen hebben. Die zijn lastig op één lijn te krijgen. Ook juridische en technische belemmeringen spelen een rol, aldus het EIB.

Mede door die trage voortgang zijn de investeringen voor aardgasloze woonwijken naar schattingen van de onderzoekers hoog. Het EIB rekent met zo’n 40.000 euro aan investeringen per woning die van het gas af moet. Het instituut vraagt zich dan ook hardop af of de verduurzaming van Nederlandse woningen collectief moet worden aangepakt. Schaalvoordelen voor de wijkaanpak vallen tegen, terwijl individuele huiseigenaren met subsidies vaak wel te porren zijn om hun huis te isoleren of van een hybride warmtepomp te voorzien.

Het instituut vreest daarbij voor de CO2-reductie van 5,4 megaton tot 2030 die volgens klimaatafspraken voor rekening komt van de Nederlandse woningsector. Met ‘lichte’ ingrepen als isolatie en hybride warmtepompen door individuele huiseigenaren kan 2 megaton aan uitstoot worden bespaard. Maar dan zouden volgens het EIB nog steeds zo’n 1 miljoen woningen via een collectieve wijkaanpak moeten verduurzamen, wat 40 miljard euro zou kosten.

„Indien een dergelijk traject niet als haalbaar en betaalbaar zou worden gezien, dan zal het heel moeilijk worden dergelijke doelen binnen de woningsector te realiseren. Dan rijst de vraag of de doelen voor de gebouwde omgeving niet te ambitieus zijn en niet overwogen zou moeten worden om deze te versoepelen en elders meer CO2-reductie te zoeken”, schrijft het EIB.