Met interesse heb ik het interview gelezen met de drie mensen die vanuit protestantse kerken overstapten naar de Rooms-Katholieke Kerk (RDMagazine 13-2). Het hoofdredactioneel commentaar stelt terecht dat deze trend al langer gaande is. Niet alleen in Nederland, maar ook in de Angelsaksische wereld. Zo zijn er allerlei ex-protestanten die op een platform als YouTube een kanaal hebben waarop zij de rooms-katholieke theologie bespreken en verdedigen. Ds. P. D. Teeuw en de hoofdredactie roepen ons als protestanten terecht op om in de spiegel te kijken.

De beweegredenen om rooms-katholiek te worden zijn divers, zoals uit het interview blijkt. Zo kunnen we denken aan de kracht van het ritueel, de grote schat aan spiritualiteit en mystiek, de institutionele eenheid van de Rooms-Katholieke Kerk, en de nadruk op het belang van de traditie van de kerk. Bij dit laatste punt wil ik in dit artikel de vinger leggen.

Onderwaardering

Het is niet verrassend dat een groot deel van deze ex-protestanten een kerkelijke achtergrond heeft waar weinig zicht is op de traditie of waarin men primair bezig is om als kerk ”hedendaags” en ”relevant” te zijn.

Nu denk ik niet dat deze onderwaardering van de traditie inherent is aan het protestantisme. Dat heeft in zijn beste vormen de waarde van de traditie ingezien. Denk aan de gereformeerde scholastici (16e-18e eeuw) die teruggrepen op de rijke theologische traditie uit de middeleeuwen en de Reformatie.

Eerder zie ik de onderwaardering van de traditie als een gevolg van het ahistorische, zelfs antihistorische denken van onze tijd. De geschiedenis is in de ogen van veel mensen als overtollige ballast. Uitspraken als ”het is niet meer van deze tijd” of ”we leven niet meer in de middeleeuwen” zijn tegenwoordig voldoende argument om een bepaalde opvatting of een bepaald gebruik af te schrijven. Het hedendaagse protestantisme is helaas bijzonder gevoelig voor deze oppervlakkige houding. Zo ontstaat een focus op wat ”nieuw” en ”eigentijds” is, en op ”wat mij aanspreekt” als individuele gelovige. Tradities worden veelal met achterdocht bekeken of afgeschreven zonder goede argumentatie.

Een van de gevolgen hiervan is dat in toenemende mate de theologische doordenking in gemeenten wordt gemist. Om dicht bij God en Zijn Woord te blijven, hebben we theologisch onderscheidingsvermogen nodig. Wat betekent het bijvoorbeeld dat we als gemeente in de gereformeerde traditie staan? Of waarom belijden we met de kerk der eeuwen een bepaald leerpunt? Of waarom geven we de liturgie op een bepaalde manier vorm?

Hier wreekt zich in gemeenten de vaak gebrekkige kennis van de theologiegeschiedenis. Wie zich niet wortelt in de traditie, raakt al snel op drift zonder door te hebben wat hij/zij theologisch aan het doen is. Gemeente-zijn in deze tijd vraagt om mensen die theologisch leidinggeven. Hierin heeft de Schrift het eerste en hoogste gezag, maar mag de traditie van de kerk ook een belangrijke plaats innemen. Alleen zó worden we niet opgeslokt door onze verwarrende tijd met al haar winden van leer.

Het is dan ook van het allergrootste belang dat kerkenraadsleden, maar gemeenteleden niet minder, kennis hebben van Schrift en traditie. Theologisch leidinggeven vraagt boven alles om moed. Om dicht bij de Schrift te blijven, moeten soms keuzes gemaakt worden die tegen populaire opinies en trends ingaan.

Onze tijd relativeren

Uiteraard kunnen tradities ook verworden tot een versteend iets. Dan denken en doen we de dingen louter omdat ze traditie zijn. In dat geval doordenken we evenmin de traditie.

Met deze bijdrage wil ik dan ook niet suggereren dat verandering per definitie negatief is of dat we niet hoeven na te denken over hoe het Evangelie te vertolken in onze tijd en context.

Het is de rooms-katholieke traditie die mij als protestant een spiegel voorhoudt wat betreft het belang van de traditie. Als protestanten zullen we de traditie nooit hetzelfde gezag toekennen als de Schrift. Maar zij is wel van grote waarde. Hierdoor kunnen we onze tijd heilzaam relativeren en mogen we ons onderdeel weten van de kerk der eeuwen.

De auteur is proponent in de Protestantse Kerk in Nederland.​