Koraalboek van Worp nog altijd niet vergeten

Ook Marien van de Weg (22) uit Genemuiden, orgelstudent aan het conservatorium in Groningen, beaamt dat deze Groningse componist een vakman was. Hij laat zijn leerlingen geregeld uit ”De Melodieën der Psalmen en Lof- en Bedezangen” spelen. Van de Weg: „Ik vermoed dat er thuis en in de kerk, vooral waar mensen niet-ritmisch zingen, nog vaak uit gespeeld wordt. Ook omdat er niet veel isoritmische koraalboeken zijn die makkelijk speelbaar zijn. Zelf pak ik dit koraalboek weinig meer, maar ik gebruik het wel voor mijn leerlingen die toe zijn aan pedaalspel. Omdat Worp in de koralen weinig van de handen vraagt, kunnen ze zich vooral richten op hun voeten.” ![16807601.JPG](https://erdee-prod-bucket-s3-001.ams3.digitaloceanspaces.com/16807601_41b6147ca6.JPG =200)---Worp. beeld RD--- Worp (1821-1891) was muziekonderwijzer in Edam en Almelo. Na zijn studie in de Duitse steden Leipzig en Dresden werd hij organist van de Der Aa-kerk en de Martinikerk in Groningen. Hij schreef wat vrije orgelwerken en twee koraalboeken, een bij de Evangelische Gezangen en een met psalmen. Ook voorzag hij liederen als ”Op de grote stille heide”, ”In een groen, groen, groen, groen knollen-knollenland” en ”Toen onze mop een mopje was” van een melodie. In Worps tijd kwamen ook anderen met een koraalboek op de proppen, zoals J. A. van Eijken, E. Drenth, G. B. van Krieken en Hendrik de Vries. _Wat beoogde Worp met zijn koraalboek?_ Sanderman: „In het voorwoord van zijn koraalboek met de Evangelische Gezangen uit 1863 schrijft hij dat hij als docent aan de kweekschool onderwijzers in opleiding een handreiking wil bieden. Hij merkte dat sommige studenten niet zo goed orgel konden spelen en het pedaalspel niet of onvoldoende onder de knie hadden. Worp wilde hun de mogelijkheid bieden op een verantwoorde manier met gezangen bezig te zijn. Een loffelijk streven. Datzelfde geldt voor zijn psalmbundel uit 1866, waarvan hij zelf zegt dat hij dit nog iets makkelijker speelbaar heeft gemaakt dan de bundel uit 1863. Daardoor kan een eenvoudige dorpsorganist er goed mee uit de voeten.” _Wat kenmerkt de uitgave?_ Sanderman: „Worp legde zichzelf op dat de muziek speelbaar moest zijn op orgel zonder pedaal én dat de koralen geschikt moesten zijn voor vierstemmig koor. Om het bereik van de menselijke stem niet te boven te gaan, is met name de baspartij niet laag genoteerd. Echt knap om met de genoemde beperkingen zoiets goeds te schrijven, want het is veel makkelijker om iets moois te maken zonder dat je je moet beperken qua moeilijkheidsgraad. Het koraalboek klopt qua zinsbouw, logica en stemvoering.” Van de Weg: „De muziek zit ambachtelijk goed in elkaar. Je merkt dat Worp in Leipzig, in de school van Mendelssohn, gedegen onderwijs heeft genoten. Kerkgangers begrijpen zijn basale eenvoudige stijl. Geen van de gebruikte harmonieën zal hun vreemd in de oren klinken. Worp had het nodige in zijn mars. Zo schreef hij een prachtige canon als middendeel van een Fantasie in F-klein, een vrij werk.” _U groeide op met Worp?_ Sanderman: „Toen ik als kind les had en op diverse orgels kwam, zag ik overal Worp liggen.” Van de Weg: „Ik hoorde in de kerk uit Worp spelen. Vaak op een gedragen manier met een 8- en 4-voetsregistratie. Mijn interesse in Worp werd echt gewekt toen ik tijdens een dienst het voorspel van Psalm 103 hoorde uitvoeren met een frisse registratie. Mede dankzij de energieke speelwijze kwam het feestelijke karakter van dit stuk goed tot zijn recht. Ik probeerde het voorspel thuis te spelen, maar dat lukte niet zo.” _Welke voorspelen spreken u vooral aan?_ Sanderman: „De voorspelen die het idee van een preludium en fuga hebben, zoals Psalm 106 en 107. Na enkele stevige akkoorden dunt Worp het notenbeeld uit tot twee of drie stemmen. Een degelijk stukje fuga als in Psalm 125 spreekt mij ook aan.” Van de Weg: „Het eerder genoemde voorspel van Psalm 103 en de strakke fugatische inleiding van Psalm 85, waarbij de eerste psalmregel zowel in de bas, tenor, alt en sopraan voorbijkomt.” _Waardoor bleef Worp zo populair?_ Sanderman: „Worp geeft in zijn voorwoord aan dat hij wilde aansluiten bij de ernst en de waardigheid van het kerkgezang. Hij had goed zicht op wat wel en niet haalbaar was voor de doorsneeamateur. Het koraalboek van Van Eijken is artistiek gezien interessanter, maar veel moeilijker te spelen. En de toonsoorten zijn vaak aan de hoge kant. Worp is toegankelijk en biedt meer kwaliteit dan tijdgenoten als Van Krieken en Drenth.” Van de Weg: „Er zijn de laatste decennia weinig niet-ritmische koraalboeken verschenen. Daar komt bij dat Worp goed speelbaar is qua moeilijkheid. Tegelijkertijd denk ik dat zijn bundel ten opzichte van die van tijdgenoten een langer leven is beschoren, omdat George Stam rond 1953 de koralen ritmisch maakte en een vernieuwde Worp op de markt bracht.” _Kent het koraalboek minder sterke kanten?_ Sanderman: „Het is wat eenvormig, omdat Worp de niet-ritmische zettingen noot-tegen-noot harmoniseerde. Onder elke melodienoot staat dus één akkoord. Iets meer beweging in de middenstemmen en de bas had het gebrek aan ritme in de psalm zelf gecompenseerd. De sfeerstukken –voorspelen zonder herkenbare psalmmelodie– spreken mij het minst aan.” Van de Weg: „Niet alle voorspelen zijn even sprankelend, maar mag je dat verwachten wanneer iemand 150 psalmen en daarnaast veel liederen bewerkte? Mendelssohn schreef eens dat hij achteraf ook niet over alles uit zijn serie pianowerken ”Lieder ohne Worte” tevreden was. We moeten Worp niet te snel als saai bestempelen en wegleggen. Ik daag spelers uit om op zoek te gaan naar originele registraties en zijn muziek levendig te spelen.” _Is Worp vandaag de dag nog in trek?_ Sanderman: „Ik denk dat zijn koraalboek weinig meer wordt gebruikt. Als leerlingen ermee aankomen, laat ik ze er wel uit spelen, omdat het goed lesmateriaal is.” Van de Weg: „Ik vermoed dat er thuis en in de kerk, vooral waar mensen niet-ritmisch zingen, nog vaak uit gespeeld wordt. Ook omdat er niet veel isoritmische koraalboeken zijn die makkelijk speelbaar zijn. Zelf pak ik dit koraalboek weinig meer, maar ik gebruik het wel voor mijn leerlingen die toe zijn aan pedaalspel. Omdat Worp in de koralen weinig van de handen vraagt, kunnen ze zich vooral richten op hun voeten.” :::file 1::: :::file 2::: :::file 3::: :::kader 1::: :::kader 2:::

Koraalboek van Worp nog altijd niet vergeten

Muziek

RD.nl in uw mailbox?