Het Verenigd Koninkrijk bestaat uit vier delen. Allereerst Groot-Brittannië, bestaande uit Engeland, Wales en Schotland. En daarnaast nog Noord-Ierland.

Premier Boris Johnson mag altijd graag zeggen dat het Verenigd Koninkrijk de „meest succesvolle politieke unie uit de geschiedenis” is. Uiteraard staat dat in contrast met die andere politieke unie, de EU. Van die laatste is hij af; voor die eerste zijn geen garanties.

In alle delen van het Verenigd Koninkrijk bestaan nationalistische groepen, die zich willen losmaken van de rest. De Schotse Nationale Partij (SNP) heeft het zelfbestuur vanaf 1999 succesvol gebruikt om de afscheiding aan de man te brengen.

In 2014 wezen de Schotten in een referendum de onafhankelijkheid nog voor 55 procent van de hand. Na de brexit is dat anders: mogelijk stemt zelfs 58 procent voor een zelfstandig Schotland.

In Noord-Ierland speelt een andere kwestie. De vraag naar de eenheid met Ierland leidde daar eind vorige eeuw tot een burgeroorlog. Van beide kanten lijken de scherpe kantjes er wat af te gaan. Nieuwe peilingen geven aan dat een referendum over de hereniging van Ierland best in het nadeel van Londen kan uitvallen.

Dat laatste heeft natuurlijk alles met de brexit te maken. Noord-Ierland is het gebied dat het hardst wordt getroffen door het vertrek uit de Europese Unie. De grens tussen Ierland en Noord-Ierland, die in de geschiedenis eigenlijk alleen op de kaart heeft bestaan, is nu een EU-grens geworden. Ondanks de garanties dat wonen, werken en handelen over die grens mogelijk blijven, is dat in de praktijk moeilijk. De Europese Commissie maakte onlangs de fout te stellen dat de schaarse vaccins wel in Ierland mogen worden gebruikt, maar niet in Noord-Ierland. Die fout is wel hersteld, maar voor de Noord-Ieren is het een teken aan de wand.

Een hereniging van Ierland met Noord-Ierland zal door sommigen echter worden ontvangen als een verraad aan de slachtoffers. Geweld valt daarbij niet uit te sluiten. Beter is het daarom zo’n referendum te vermijden.

Van een onafhankelijk Schotland blijft het de vraag wat het voordeel is. Het stapt als klein land uit een wereldmacht. De verwachting dat Schotland zomaar kan toetreden tot EU, is niet realistisch. Het is duidelijk dat de EU niet zit te wachten op afgescheiden regio’s. Kosovo klopt al meer dan tien jaar aan de deur.

Niettemin willen Schotten en Noord-Ieren het gevoel krijgen dat ze erbij horen in die „succesvolle politieke unie.” Boris Johnson staat dus voor de uitdaging de twijfelaars in eigen land te overtuigen dat hij ze voor geen goud kwijt wil.