Ze werden aangehouden tijdens vijf huiszoekingen. Daarbij namen agenten computers, boeken en fundamentalistische literatuur in beslag. De politie hield dinsdagochtend, vlak na het misdrijf, de 26–jarige Mohamed B. aan. Hij heeft de Nederlandse en Marokkaanse nationaliteit.

De doorzochte panden kwamen in beeld, omdat de verdachte daar meermalen verbleef. De adressen waren vorig jaar oktober onderwerp van onderzoek van de Nationale Recherche. Toen werden enkele mensen aangehouden wegens mogelijke betrokkenheid bij misdrijven met een terroristische achtergrond. Onder hen is Samir A. die wordt verdacht van het voorbereiden van aanslagen op overheidsgebouwen.

Advocaat P. Plasman van de 26–jarige verdachte heeft een eerste gesprek gehad met de man. Hij doet echter geen enkele mededeling over wat is besproken. De verdachte zit in zogeheten beperkingen. Dat houdt in dat, in het belang van het onderzoek, de verdachte geen enkel contact met de buitenwereld mag hebben en dat de advocaat op zijn beurt niet mag communiceren over de zaak.

Wel is duidelijk dat de verdachte handelde vanuit een radicale islamitische achtergrond. De politie baseert zich daarbij onder meer op twee brieven die zijn gevonden. Een daarvan zat op het lichaam van het slachtoffer, de andere droeg de verdachte bij zich. De brief op het lichaam bestond uit vijf pagina’s. Deze is technisch onderzocht. Op de teksten pleegt justitie nog onderzoek. Justitie doet over de inhoud geen mededelingen en de verdachte wordt nog met de inhoud geconfronteerd.

De verdachte is bekend bij de Algemene Inlichtingen– en Veiligheidsdienst (AIVD). De ministers Remkes (Binnenlandse Zaken) en Donner (Justitie) schreven dat in een brief aan de Tweede Kamer. De Amsterdammer hield zich op in de omgeving van moslimextremisten. De man behoort echter niet tot de kerngroep van 150 radicale islamieten die de AIVD extra in de gaten houdt wegens banden met terroristische organisaties.

Coalitiepartij VVD wil weten waarom de verdachte niet werd gevolgd door de inlichtingendienst. Samen met het CDA en Tweede–Kamerlid Wilders hebben zij om een debat over de moord gevraagd. De kamer schaart zich achter het verzoek om meer informatie. Het debat zal mogelijk volgende week plaatsvinden.

Het CDA vraagt zich af hoe de samenleving zo goed mogelijk kan worden beschermd tegen de blijkbaar aanwezige voedingsbodem voor fundamentalisme. Volgens de PvdA is het een onbegaanbare weg voor de AIVD om behalve de groep van 150 islamieten ook de personen met wie zij contact hebben te volgen. PvdA–leider Bos wil meer duidelijkheid over de achtergronden van de verdachte.

Zowel Van Aartsen als Bos willen dat de AIVD meer personeel krijgt zodat de dienst voldoende mensen heeft om de groep van 150 mensen goed in de gaten te kunnen houden. Van Aartsen wil ook dat de AIVD de groep die daar tegenaan zit goed moet kunnen volgen. „Die mensen raken zoek”, aldus Van Aartsen. Ook mensen die behoren tot de culturele elite zoals kunstenaars en journalisten moeten hoe dan ook worden beschermd.

VVD–Tweede Kamerlid Ayaan Hirsi Ali is woedend dat de AIVD de dader kende. „Ik vermoed dat er een dom kunstmatig onderscheid werd gehanteerd tussen politici en opiniemakers.” Ze is furieus dat Van Gogh geen bewaking heeft gekregen. Volgens haar was duidelijk dat hij gevaar liep. Direct na de uitzending van de film Submission part 1 waren er aanwijzingen dat iemand wraak wilde nemen. In de film stelde zij samen met de cineast de onderdrukking van vrouwen in de koran aan de kaak. Ze voelt zich schuldig dat Van Gogh een „rituele slachting” heeft moeten ondergaan.

Van Gogh werd al fietsende door de Linnaeusstraat neergeschoten. Hij wist naar de overkant van de weg te vluchten met de verdachte al schietend achter hem aan. Het slachtoffer kwam ten val tussen geparkeerde auto’s. Terwijl hij op de grond lag vuurde de verdachte meerdere schoten op hem af. Vervolgens stak hij de cineast in de buik en in de borst. Ook werd zijn keel doorgesneden. De verdachte stak vervolgens met een mes een brief in het lichaam.

Marokkanen veroordelen de moord scherp. De Amsterdamse wethouder Aboutaleb doet een oproep aan de Marokkaanse gemeenschap om alert te zijn op misstanden. Moskeeën roepen vrijdag gelovigen op om niet de vrijheid van meningsuiting aan te vallen, omdat die de bescherming is van minderheden.

Op de plek van de moord groeit de bloemenzee en het aantal briefjes, sigaretten en kaarsjes. Van Gogh wordt dinsdag gecremeerd in Amsterdam.