Onstabiel en onvoorspelbaar. Zo omschrijven de Verenigde Naties deze week de situatie in de noordelijke Ethiopische provincie Tigray. In grote delen van het gebied vinden nog altijd gevechten plaats, terwijl het tekort aan voedsel toeneemt. Hulporganisaties rapporteren over ernstige ondervoeding en zelfs sterfgevallen als gevolg van honger.

„We kunnen een miljoen doden hebben in een paar maanden”, zei een Westerse diplomaat in het Britse tijdschrift The Economist. De Amerikaanse regering waarschuwde woensdag op basis van „geloofwaardige berichten” dat honderdduizenden mensen zullen sterven als er niet onmiddellijk humanitaire hulp komt.

René Vlug, woordvoerder van noodhulporganisatie ZOA, hoort van collega’s in de regio eveneens zorgelijke berichten over „ernstige voedseltekorten.” „Er is een groot tekort aan alle basisbehoeften”, zegt hij.

De voedselsituatie in Tigray was al zorgelijk toen de oorlog op 4 november uitbrak, onder meer als gevolg van droogte en sprinkhanenplagen. Doordat boeren op de vlucht sloegen, konden gewassen die wél op waren gekomen vervolgens niet worden geoogst.

Toevoer van buitenaf is er sindsdien nauwelijks. „Het transport ligt nagenoeg stil”, aldus Vlug. „In grote delen is reizen nog heel gevaarlijk. Daarbij komt dat er nog nauwelijks contant geld voorhanden is, omdat de banken zijn gesloten.”

Ziektes

Binnen Tigray zijn zo’n 1,4 miljoen mensen ontheemd geraakt, op een totaal van bijna 6 miljoen inwoners. Ze zijn onder meer naar andere dorpen getrokken en naar de regionale hoofdstad Mekelle. „Daardoor neemt de druk op de toch al schaarse voorzieningen op die plaatsten sterk toe”, stelt Vlug.

De gezondheidssituatie is een ander punt van zorg. „De ontheemden leven onder slechte hygiënische omstandigheden, dicht op elkaar. Daardoor zijn ze bevattelijk voor besmettelijke ziektes en zijn er geen medicijnen voor bijvoorbeeld diabetes en hiv. Over corona hebben we het dan nog niet eens.” Daarnaast zijn er veel meldingen van depressies en andere mentale problemen. Maar zorg voor al die zieken is er nauwelijks. Zo’n 80 procent van de ziekenhuizen in Tigray functioneert volgens de VN niet.

Plunderingen

Anders dan enkele weken geleden, kan ZOA inmiddels wel weer werken in Tigray. De Ethiopische autoriteiten zouden welwillend zijn en hun best doen om hulp zoveel als mogelijk te faciliteren.

De veiligheid belemmert echter de toegang tot grote delen van de provincie. Het aantal vluchtelingen vanuit Tigray naar buurland Sudan neemt volgens Vlug nog altijd toe, net als naar de aangrenzende Ethiopische regio Amhara.

De VN spreken in het laatste humanitaire rapport speciale zorg uit over de „alarmerende toename” van het aantal verkrachtingen in de regio. De meeste slachtoffers zouden zijn aangerand door „mannen in uniform”, soms in ruil voor basisbehoeften.

In delen van Tigray houdt nog altijd het Tigrese Volksbevrijdingsfront (TPLF) de touwtjes in handen. In het noorden zijn naar verluidt soldaten actief uit buurland Eritrea. Zowel Eritrea als Ethiopië hebben altijd ontkend dat er Eritrese soldaten betrokken waren bij de gevechten in Tigray, maar er zijn inmiddels veel berichten die dat ontkrachten.

Persbureau AP rapporteerde deze week over plunderingen door Eritrese soldaten. Getuigen vertellen dat er trucks vol met gestolen goederen vanuit Tigray naar Eritrea rijden. Erger nog is de aantijging dat Eritrese soldaten de huizen zouden langsgaan op zoek naar etnische Tigraymannen en -jongens om hen te doden. Familieleden mogen hen volgens de getuigen niet eens begraven. „Ze doden je als je het probeert, of zelfs als je huilt”, aldus een gevluchte ooggetuige.

Oude rekeningen

Op satellietfoto’s is bovendien te zien dat vier vluchtelingenkampen in Tigray, waar zo’n 100.000 Eritreeërs verbleven, er nu verlaten bijliggen. Het voedt de angst dat Eritrea bezig is oude rekeningen te vereffenen. Tigreeërs trokken lange tijd in Ethiopië aan de touwtjes en verkeerden met Eritrea op voet van oorlog. De Ethiopische premier Abiy Ahmed ontnam de Tigreeërs na zijn aantreden in 2018 hun dominante positie en sloot vrede met Eritrea.

De premier kreeg er de Nobelprijs voor de Vrede voor. Maar critici beweren dat de Eritrese president Isaias Afewerki de deal enkel sloot als pact tegen de TPLF.