Bij de raadsverkiezingen behoorde DENK tot de winnaars. In dertien gemeenten kreeg de partij één of meer zetels. Alleen in Alkmaar bleef DENK met lege handen.

In Veenendaal is Yasin Makineli (21) het gezicht van DENK. Hij is de jongste fractievoorzitter in de gemeente. Makineli stond als vierde op de kieslijst, maar kreeg de meeste voorkeurstemmen. Toch stond hij zijn zetel af aan lijsttrekker Gökhan Çoban, die eerder actief was voor D66. In januari 2019 nam hij alsnog het stokje over.

Eens per jaar voert de Veenendaalse raad een pittig debat met DENK in een hoofdrol. Een stichting wil een islamitische basisschool in Veenendaal en dient daarvoor de laatste jaren telkens een verzoek in. „Bij de behandeling zit de publieke tribune dan vol”, zegt SGP-fractievoorzitter Dick Both. „Ouders schrijven brieven en er wordt flink gelobbyd. Maar een meerderheid, waaronder SGP, wees de aanvraag meermaals af. DENK kan dat moeilijk accepteren en reageert dan scherp. De onderwijsvrijheid geldt niet voor moslims, heet het dan. Maar daarvan is geen sprake. Dé reden van afwijzing is een objectief criterium. Zo’n school trekt op grond van prognoses te weinig leerlingen.”

Andere thema’s waarin DENK zich vastbijt, zijn volgens Both de discussie over Zwarte Piet en discriminatie op de woning- en arbeidsmarkt. „Als het om discriminatie gaat, vraag ik mij weleens af of de partij het niet te zwaar neerzet. Soms krijg ik het gevoel dat DENK te snel vijanden ziet.” Toch is Both niet negatief over DENK. „Mijn beeld van de landelijke partij was dat die politieke tegenstanders wegzet in filmpjes. Daarvan is in Veenendaal geen sprake. Ik kan met alle partijen goed door één deur, ook met DENK. De partij is democratisch gekozen en heeft voldoende steun gekregen om een zetel in te nemen. Dat is goed.” Hoewel in andere fracties ook mensen met een moslimachtergrond zitten, vertolkt DENK volgens Both de moslimstem het meest expliciet.

Regenboogprovincie

Het Reformatorisch Dagblad vroeg afgelopen najaar aan alle CDA-, CU- en SGP-fracties die met DENK te maken hebben per e-mail wat ze van deze partij vinden en hoe de persoonlijke verhoudingen met DENK-vertegenwoordigers zijn. Ruim driekwart reageerde. Ook werden er vijf telefoongesprekken gevoerd met vier raadsleden en een raadsopvolger. Drie van de vijf willen anoniem blijven, omdat ze niet openlijk over collega’s willen praten. Waarschijnlijk is dat ook de reden waarom het gros van de schriftelijke reacties summier was.

Sjaak Simonse van de SGP Flevoland moest wel even wennen aan DENK. „De allereerste vergadering trokken ze flink van leer dat ze het bestaan van discriminatie niet zullen accepteren. Snel kwam er ook een motie om meer inhoud te geven aan het begrip ”regenboogprovincie”. Toen de SGP eens meende de Bijbel te moeten laten spreken bij een onderwerp, reageerde DENK prompt met een bijdrage vanuit hun geloof.”

Toch kan Simonse prima overweg met Arief Khedoe. „Toen de SGP een stem tekortkwam bij een motie om het kunstwerk ”De tong van Lucifer” te verplaatsen naar een minder opzichtige plaats in Flevoland, vroeg ik DENK om mee te stemmen. Hij deed dat omdat hij tegen kwetsende kunstuitingen is.” Ook de CU-collega van Simonse, Lubbert Schenk, prijst de opstelling van DENK rond het kunstwerk. „Tijdens het aankaarten van het pijnpunt stond DENK aan onze zijde, terwijl bijvoorbeeld het CDA niet met ons meeging.”

Het politieke optreden van DENK noemt Schenk „redelijk constructief en rechtdoorzee.” Ook bij Simonse slaat de balans positief door. Het valt volgens hem niet mee om als eenmansfractie zonder ervaring overal een mening over te hebben. Daarom waardeert hij het dat de partij „ijverig” is en deel uitmaakt van werkgroepen. „Het is mooi om te zien dat iemand leergierig is, al is hun inhoudelijke bijdrage erg klein.”

In Zuid-Holland zit Metin Çelik namens DENK in de Staten. Çelik is voormalig PvdA-Kamerlid (2010-2012). Nico de Jager van CU/SGP noemt hem een „ervaren en handige politicus” die met zijn ene zetel „relatief veel invloed heeft.” Ook Meindert Stolk (CDA) roemt de ervaring van Çelik en zegt dat hij zich „constructief opstelt richting alle fracties.”

Ook in Noord-Holland en Utrecht won DENK bij de Provinciale Statenverkiezingen in 2019 een zetel. Maar in die provincies schitterde DENK tijden door afwezigheid. In Noord-Holland kwam Gideon Everduim –vooral bekend als rapper– sinds november 2019 niet meer opdagen. „Het optreden daarvoor was stevig, soms grensoverschrijdend, wel met grote passie”, zegt CDA’er Dennis Heijnen daarover. De CU wil niet reageren. Begin november 2020 werd bekend dat Süleyman Koyuncu Everduim gaat vervangen. De laatste zou burn-out zijn. Volgens De Telegraaf dook Everduim wel regelmatig op bij Black Lives Matter-evenementen. De rapper hult zich in stilzwijgen.

In Utrecht liet DENK-Statenlid Hanane Bittich haar zetel sinds voorjaar 2020 leeg. „Eigenlijk begon het met het moment dat de fractieleden van DENK in de Tweede Kamer elkaar de hersenen insloeg. Daarna was ze meteen verdwenen”, zegt CDA’er Derk Boswijk daarover. Half oktober zei Bittich DENK te verlaten en onder haar eigen naam verder te gaan. Bertrick van den Dikkenberg (SGP) ziet haar sindsdien weer bij belangrijke commissies en Statenvergaderingen, zo laat hij weten. De eerste bijdragen van DENK waren volgens hem in „de lijn van de linkse coalitie.” De collegiale verhouding tussen hem en Bittich is goed. De SGP’er is dankbaar dat DENK een SGP-voorstel om de regionale energiestrategie uit te stellen aan een meerderheid hielp.

Gemeenteraden hebben níét te maken met aan DENK gelieerde spookraadsleden. Wel botste het in sommige gemeenten tussen DENK-raadsleden onderling. In Zaanstad scheurde de tweekoppige DENK-fractie. Elif Hotaman stapte in september 2019 op na een conflict met fractievoorzitter Sebnem Pancar en richtte DOEN. op. In Amsterdam beklaagde DENK-raadslid Ayşegül Kiliç zich de vorige winter in een brief aan haar achterban over haar „intimiderende” collega en fractievoorzitter Mourad Taimounti. Inmiddels lijkt voor de buitenwereld dat conflict opgelost, mede dankzij een mediator. In Eindhoven vochten betrokkenen bij de partij een arbeidsconflict uit voor de rechter. Medewerkster Leigh-Anne Jansen zou nooit loon hebben gekregen. De magistraat gaf haar gelijk en maande DENK dat recht te zetten.

Roeptoeteren

Meerdere raads- en Statenleden kenden DENK aanvankelijk van de als intimiderend ervaren filmpjes die de landelijke DENK-fractie maakte. De vrees dat dit ook in gemeenteraden zou gebeuren, bleek ongegrond. Alleen Rachel Streefland (CU Utrecht) wijst erop dat er in het begin in de domstad ook dergelijke filmpjes opdoken. Maar na een bespreking in het presidium over het gebruik van sociale media, waarbij ook de DENK-filmpjes ter sprake kwamen, stopte de partij ermee en „voegden de raadsleden zich naar de politieke cultuur in Utrecht.” Een raadslid dat anoniem wil blijven, zegt dat DENK nog voordat de partij haar entree maakte, werd „uitgekotst.” De persoon regelde met de griffie dat het DENK-raadslid naast hem kwam zitten, omdat niemand anders dat wilde. „Om hem zo dichter bij Jezus te brengen.”

In diverse raden zitten DENK én de PVV. „Ik heb er moeite mee dat soms expres de confrontatie met de PVV wordt gezocht”, zegt CU’er Henk Schraa. „Daarbij halen beide partijen niet het meest charmante en verbindende in zichzelf naar boven.” Hij hoopte dat Lelystad daarvan gevrijwaard zou blijven. In Arnhem provoceert de PVV DENK weleens. Daniël Becker (CU): „Meestal gaat DENK daar heel goed mee om.”

Soms stemt DENK in met voor christelijke partijen aangelegen punten. Zo „waardeert” Schraa de koers van DENK op het dossier prostitutie. Bij het vaststellen van de nota stemde de Lelystadse gemeenteraad over vier voorstellen. „Hierbij stemde DENK als enige fractie exact hetzelfde als wij.” De fractieleden van DENK hebben volgens Tjalling Vonk (CU/SGP Rotterdam) „oog voor thema’s die ook ons raken zoals armoede, zorg en discriminatie. Dat schept een band.” Simone Kennedy (CU Amersfoort): „Als het gaat om vrijheid van religie en moreel-ethische zaken, hebben we in DENK een medestander.”

Het gebeurt ook dat DENK zich juist keert tegen waar christelijke partijen voor staan. Zo wijst Vonk erop dat DENK in het voorjaar van 2019 mede het initiatief nam om „de zondagsrust af te schaffen.” De partij zei hiermee op te komen voor ondernemers met een migratieachtergrond. Zo kan een slager tijdens het islamitische Offerfeest als dat op zondag valt gewoon open zonder een vergunning aan te vragen.

Twee politici die anoniem willen blijven, zijn het meest kritisch op DENK. „De partij slaat geen deuk in een pakje boter. Ze hebben het over discriminatie en roeptoeteren over een inclusieve samenleving. Laat ze eens in hun land van herkomst kijken”, zegt de een. Volgens de ander lezen zijn DENK-collega’s zelden stukken en lijken ze vooral present om hun geld op te strijken. DENK is „een eng clubje.” Maar uitgerekend met de partij waarvan hij „mijlenver” af staat, stond hij schouder aan schouder toen de gemeente lhbti’ers op straat speciale bescherming wilde bieden. Niet nodig, vond zijn fractie. „Cijfers gaven daar geen reden toe. Wij zijn tegen homo’s in elkaar meppen, maar ook tegen het discrimineren van christenen, het wegpesten van Joden en islamofobie. Geef dat ook aandacht. Ik kreeg DENK op alle punten mee.”

Een raadslid vindt DENK met zijn focus op het tegengaan van discriminatie en uitsluiting min of meer een one-issuepartij. Anderen, onder wie Daniël Becker (CU Arnhem), weerspreken dat. In de Gelderse plaats werkt DENK samen met Verenigd Arnhem. Becker bekritiseerde die partij weleens omdat haar ideeën eerder segregatie dan integratie in de hand werkte. „Het ging dan bijvoorbeeld om gescheiden zwemmen voor jongens en meisjes. Sinds de samenwerking met DENK is de fractie veel breder georiënteerd en beperkt ze zich helemaal niet tot de onderwerpen die vooral haar achterban aangaan.”

Nergens manifesteert DENK zich als moslimpartij. „In Rotterdam profileert NIDA zich wel veel meer met inspiratie uit de islam”, zegt Tjalling Vonk. „Bijvoorbeeld als het gaat om gebedsoproepen.” Henk Schraa, die hoopt dat DENK de moslimgemeenschap goed vertegenwoordigt, vraagt zich af wat de opvattingen zouden zijn „van een echte islamitische partij.”

Eerder dan de stem van moslims is DENK de partij die spreekt namens Nederlanders met een migratieachtergrond. Simone Kennedy, die het Amersfoortse DENK-raadslid „een interessante bron van kennis en ervaring in de migrantengemeenschap” noemt, denkt dat het goed is dat de partij bestaat. Want de stem van raadsleden met een migrantenachtergrond wordt volgens haar in gevestigde partijen niet altijd voldoende gehoord. „Door DENK hebben Nederlanders met een migratieachtergrond meer keuzes en wordt hun stem beter gehoord in de samenleving. Dat komt de kwaliteit van de democratie en het bestuur ten goede.”

serie Moslimpolitici

Dit is deel 2 in een vijfdelige serie over politici met een islamitische achtergrond. Volgende week maandag deel 3: de drie islamitische partijen in de gemeenteraad van Den Haag.