De bevolking beschouwt criminaliteit als een van de grootste maatschappelijke problemen en ziet de toekomst niet erg rooskleurig in. „Een bijzonder negatief beeld”, aldus het begin deze week gepresenteerde rapport ”In het zicht van de toekomst” van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP).

Geen prettige boodschap voor de Nederlandse politie. Toch raakt voorzitter B. Visser van de Raad van Hoofdcommissarissen niet in paniek. Hij pleit ervoor de feitelijke situatie onder ogen te blijven zien. „Uit het rapport en ook uit andere onderzoeken blijkt dat er de laatste jaren belangrijke verbeteringen zijn opgetreden op het gebied van veiligheid. De criminaliteit daalt en de bevolking voelt zich veiliger. De gevoelens van onveiligheid zijn op het laagste niveau in tien jaar. Dat gaat dus de goede kant op, al is er nog genoeg te doen.”

Dat lijkt tegenstrijdig: zich veiliger voelen en tegelijk aangeven dat criminaliteit een van de grootste problemen is en zal blijven. Toch heeft Visser daar wel een verklaring voor. „Er is op dat punt interessant onderzoek gedaan waarbij mensen werden bevraagd op de toekomstige veiligheid in de straat, in de stad en in het land. De verwachting was dat de eigen straat het minst onveilig zou worden, de stad meer en het land zeer onveilig. Hoe verder het weg lag en hoe anoniemer de omgeving, hoe groter het probleem. Een algemene vraag van het planbureau over de toekomstige veiligheid heeft dan ook een voorspelbare uitkomst. Alle onzekerheden worden dan opgeteld.”

Visser zegt liever uit te gaan van de huidige situatie dan van verwachtingen over de (verre) toekomst. „Er is een duidelijke kentering in de veiligheidsbeleving. Wij halen als korpsen allemaal de resultaten die de overheid van ons vraagt. Ook in de grote steden is een duidelijke afname van de criminaliteit waar te nemen. Ik verwacht dat deze trend zal beklijven en verder zal doorzetten.”

De cijfers mogen dan duidelijke taal spreken, de gemiddelde burger leest in de krant over zinloos geweld en over eerzame burgers in de Amsterdamse Diamantbuurt die door allochtone jongeren hun huis uit worden getreiterd. Dan is het toch zo raar niet dat mensen denken: Het wordt er niet gezelliger op in Nederland? Visser: „Dat is het dilemma waar wij voortdurend tegenaan lopen. Je hebt harde cijfers en individuele ervaringen. Als je zelf wel eens met misdaad te maken hebt gehad, wordt het opeens een ander verhaal. Ik heb het in de familie meegemaakt. Mijn moeder werd in Amsterdam beroofd en brak haar arm. Dan zit de hele familie met een wit weggetrokken gezicht op de bank. Als je dan zegt dat de criminaliteit afneemt, is het antwoord: „Ja maar moeder is wel beroofd.” Die ervaringen zijn heel ingrijpend, net zo goed als wat er in de krant staat en op tv komt.”

Visser, in het dagelijks leven korpschef van de politie Kennemerland, voegt eraan toe dat de massale bezorgdheid over de misdaad niet zo’n slecht teken hoeft te zijn. „Dat duidt op een sterke afkeer en dat heeft te maken met onze cultuur. Als je naar Midden- en Oost-Europa kijkt, dan schrikt de samenleving daar niet zo gauw van geweld. De cultuur daar is harder. Gelukkig hebben wij dat niet.”

Nog niet, als we het SCP moeten geloven. Het rapport voorspelt dat ook hier de criminaliteit harder en gewelddadiger wordt.
„Wat we inderdaad zien, is dat het aantal geweldsdelicten enigszins stijgt. Voor een deel is dat te verklaren uit het ingezette beleid om mensen aan te moedigen huiselijk geweld te melden. Verder stijgt het aantal afrekeningen binnen de georganiseerde misdaad. Op dat gebied zie ik een zekere verharding.”

Met mensen als minister Donner van Justitie aan het roer heeft Visser er alle vertrouwen in dat er adequaat wordt gereageerd op dit soort ontwikkelingen. „Neem de aanpak van veelplegers. Er is heel wat gebeurd op dit punt. We hebben nu de helft van deze categorie vastzitten. De dalende criminaliteit is daaraan mede te danken.”

Dit is het zesde en laatste deel van een serie artikelen naar aanleiding van het SCP-rapport ”In het zicht van de toekomst”.