De opmerkingen van de kandidaat–commissaris over homo’s en vrouwen waren voor veel europarlementsleden aanleiding zich tegen de hele toekomstige Commissie te keren. Bolkestein wijst die kritische houding af. „De heer Buttiglione heeft recht op zijn eigen opvattingen. Dat die niet overeen komen met de dominante mening in Europa, doet daar niets aan af. De vrijheid van ideeën, daar kun je toch niet op beknibbelen?", zei hij donderdag tegen Nederlandse correspondenten in Brussel.

Bolkestein wijst erop dat Buttiglione bepaalde bevoegdheden al moest delen als toegeving aan het parlement. „Hij stond eigenlijk onder curatele. Om dan nog te zeggen: je mag dat niet doen – ik vind dat niet zonder bedenkelijke kanten." De oud–VVD–leider heeft dinsdagavond nog geprobeerd om de liberalen in het europarlement van zijn zienswijze te overtuigen, maar zonder resultaat. Hij vindt dat het Nederlands voorzitterschap van de Europese Unie niets te verwijten valt in deze kwestie.

De scheidend commissaris waarschuwt dat Frankrijk gebruik zal maken van de impasse. De Fransen hebben met Transport een vrij magere portefeuille gekregen in de nieuwe Commissie. „Barroso heeft de Fransen te weinig gegeven, en daar betaal je later voor. De Fransen zullen doen wat iedereen zou doen: ze maken hier gebruik van."

De hele toestand rond Buttiglione was in de eerste plaats een machtsstrijd, analyseert Bolkestein. „Het parlement is de stijd aangegaan met de raad (de regeringen) en de Commissie, eigenlijk meer nog met de raad. Op dit moment heeft het parlement gewonnen."

Bolkestein weet nog niet precies wat hij daarvan denken moet. Een parlement dat de uitvoerende macht al van tevoren naar huis stuurt, dat is zelfs in de meeste Europese landen zeer ongebruikelijk. „Het Europees Parlement heeft een voorsprong genomen, als je dat zo wilt noemen, op het Nederlandse systeem." Daardoor zal de Europese Commissie, het dagelijks bestuur van de EU, politiseren, meent Bolkestein.

„De Commissie is op dit moment niet zo’n vreselijk politiek orgaan. Om die politiek binnen te brengen, heeft ook nadelen. Het is voornamelijk een technisch orgaan. Wat ik gedaan heb de afgelopen vijf jaar op de portefeuille Interne Markt, dat had een socialist ook kunnen doen. Politiseren, dat wilde Den Uyl altijd."

Bovendien heeft de huidige crisis het aanzien van Barroso „geen goed gedaan". Een voordeel van de halstarrige houding van het parlement is dat zijn democratische legitimiteit vergroot wordt.

In elk geval moet het nu eens afgelopen zijn met het „gezeur over het democratisch deficit", vindt Bolkestein, verwijzend naar klachten van europarlementsleden dat ze te weinig invloed hebben. „Ik heb me daarover altijd verbaasd. Ik heb enkele nederlagen geleden in het parlement. De vraag is dus: is dat democratisch deficit er wel?"

Bolkestein zegt Brussel met gemengde gevoelens te verlaten. „Ik heb hier vijf jaar gewerkt. Mijn staf zou een sieraad zijn voor elke regering en zeker voor de Nederlandse. Je hebt het gevoel dat je je kind in de steek laat. Ik heb geen spijt van de beslissing om weg te gaan, maar het is toch wel een beetje jammer."

Hij zegt „altijd al de ambitie te hebben gehad om lid van de Europese Commissie te worden". Dat zijn kandidaatstelling in 1999 voor velen als een complete verrassing kwam, komt doordat hij „die ambitie altijd goed verscholen heeft gehouden". Waarom? „Wat een Nederlander intersseert is niet wat hij krijgt, maar wat een ander niet krijgt."