Jaren nadat Den Uyl als partijleider vertrokken was, wist ze nog te vertellen waarom die man in de foute hoek zat. Hij had immers plannen klaarliggen voor een vergaand zelfbestuur van arbeiders in de onderneming.

Als kind gaf ik mijn moeder gelijk: arbeiderszelfbestuur klonk me heel eng in de oren. In gedachten zag ik het al voor me. De werknemers van mijn vader die zijn kantoor tot het hunne maakten en zelf hun loonzakjes vulden. En mijn vader die aan de deur klopte met de vraag of hij alsjeblieft even naar binnen mocht. In de middelbare schooltijd verdwenen dit soort kinderlijke beelden natuurlijk, maar het idee van wat we nu werknemersparticipatie noemen, was in de jaren 80 voor ons conservatieve pubers uit een oerdegelijk dorpje een uitgesproken links en dus een vies idee.

Dat was toen, maar we zijn nog echt niet van de ideeën van Den Uyl af! De SP heeft een wetsontwerp ontwikkeld met de naam: Wet eerlijk delen. En wat beoogt dit ontwerp? Ik zou het geen arbeiderszelfbestuur willen noemen, maar er wordt zeker een stap gezet naar een stukje echte zeggenschap van werknemers, en een verplichte winstdelingsregeling.

De simpele strekking: iedere BV of NV met tenminste 100 werknemers in dienst, moet volgens de ontwerpers van dit voorstel verplicht worden om 10 procent van de aandelen beschikbaar te stellen aan de werknemers. Op deze manier krijgen de werknemers een stuk zeggenschap in de onderneming en delen ze mee in de winstuitkering.

Heeft dit voorstel sympathieke kanten? Even diep ademhalen en ik kan ze wel bedenken. We zien om ons heen, zeker in Nederland, dat de bedrijfswinsten stijgen en de lonen ver achterblijven. En wat de politiek ook roept; dit gaat voorlopig niet veranderen. Dit wetsvoorstel biedt dan soelaas. Laat de werkgevers de loonontwikkeling maar tegenhouden, maar verplicht ze bij wet tot winstdeling.

Nu weer terug op aarde. Ondanks sympathieke kanten denk ik niet dat dit een goed wetsvoorstel is. Nog afgezien van een hele rits aan haast onoplosbare juridische bewaren. Medezeggenschap, zoals die nu is geregeld voor ondernemingsraden, is waardevol. Het zorgt voor het meewegen van de perspectieven en belangen van werknemers. En ongetwijfeld zijn er verbeteringen mogelijk, maar ik geloof niet dat het reëel is te veronderstellen dat doorgeschoten aandeelhoudersbelangen en winstmaximalisatie over de rug van werknemers een halt wordt toegeroepen door zeggenschap van werknemers en een verplichte winstdeling. Alsof werknemers per definitie de beste keuzes zouden maken, en niet nooit zullen gaan voor snelle winst of eigen belang.

Lange termijn waardecreatie voor de onderneming en betrokkenheid van werknemers dwing je niet af via wetgeving. Daar is een de daad bij het woord voegende waardering van je werknemers voor nodig. Het daadwerkelijk en merkbaar oog hebben en houden voor hun inbreng en belangen. En een gezonde loonontwikkeling maakt daar ook deel van uit.

De auteur is coördinator arbeidsvoorwaardenbeleid bij de reformatorische vakorganisatie RMU. Reageren? sociaal@refdag.nl