De tussentijdse verkiezingen voor 95 gemeenteraden in Zuid-Afrika, op 11 november, hebben forse winst voor regeringspartij het African National Congress (ANC) en groot verlies voor oppositiepartij de Democratische Alliantie (DA) opgeleverd. De stijgende lijn in kiezersaantallen ten gunste van de DA lijkt hiermee op losse schroeven te staan.

In 2016 stemde 26,9 procent van de kiezers voor kandidaten van de in 2000 opgerichte DA. Of dat bij de komende gemeenteraadsverkiezingen in 2021 zal worden geëvenaard, is zeer twijfelachtig.

Een van de oorzaken van het verlies is de politieke onervarenheid van degenen die de DA als politieke leiders naar voren schoof. Het was bijvoorbeeld uiterst onverstandig om indertijd de nauwelijks DA-gezinde Patricia de Lille het burgemeesterschap van Kaapstad aan te bieden. De Lille was burgemeester van Kaapstad van 2011 tot 2018 en is inmiddels minister voor Publieke Werken in de ANC-regering van Zuid-Afrika.

Pech had de DA ook met Lindiwe Mazibuko, die tot leider van de DA in het parlement werd gebombardeerd en al spoedig voor tweedracht zorgde door ”eenzijdigheid van thema’s” binnen de DA aan te kaarten. Ook haar opvolger, Mmuse Maimane, gooide zand in de DA-machine, door de huidskleur tot criterium voor het vervullen van politieke functies te maken.

Sinds 1 november 2020 is John Steenhuisen leider van de DA. Puin ruimen is zijn eerste taak. De ruzies hebben de DA geen goed gedaan.

Overheidsgeld verdwijnt

Steeds weer komt het onderliggende probleem aan de oppervlakte: De DA wil een partij voor alle Zuid-Afrikanen zijn en ook de politiek thuisloze Afrikaanstaligen een politiek onderkomen bieden. Zodra echter een van de blanke (”blank” is een term uit het Zuid-Afrikaanse paspoort en andere officiële documenten) DA-prominenten een uitspraak doet die het verleden van Zuid-Afrika iets genuanceerder benadert dan politiek correct is, geldt dat voor de oren van zwarte Zuid-Afrikanen als een beledigende, onacceptabele leugen. Het verwijt van ”identiteitspolitiek” (politiek vanuit een bepaalde sociale identiteit en ten gunste van een bepaalde groep) ligt voortdurend op de loer.

Om het verwijt van raciale vooroordelen te vermijden, heeft de DA zwarte partijleden in hoge functies aangesteld. Maar, zoals de zaak Patricia de Lille liet zien, is de loyaliteit jegens de partij en haar idealen zeer broos en ligt de oude woede over discriminatie in het verleden constant op de loer. Het gevolg is dat zwarte DA-politici bij interne conflicten bijna instinctmatig overhellen naar het ANC.

De belangrijkste taak van de DA ligt op het ”platteland” van Zuid-Afrika. Elke week opnieuw is een gemeente uit een van de provincies in het nieuws omdat het overheidsgeld voor openbare voorzieningen in de diepe zakken van ANC-politici is verdwenen.

Als voorbeeld kunnen we denken aan Klipgat, waar de openbare toiletten sinds acht jaar doelloos in huisjes op een rijtje staan, omdat er geen verbinding met het riool is gemaakt. Nog steeds maken de mensen gebruik van een gat in de grond.

Ander voorbeeld: de inwoners van Bloemfontein vragen zich af waar het door de burgers voor de watervoorziening betaalde geld is gebleven. De verbetering van de watervoorziening Bloemwater is er nooit gekomen. Wie heeft die bedragen geïnd en er luxegoederen van gekocht?

Waterprobleem

Verbetering van de basisomstandigheden voor mensen met een klein inkomen is van het grootste belang, omwille van hun leven van alledag, niet primair om electoraal partijvoordeel. Water is een groot probleem aan het worden in grote delen van Zuid-Afrika, onder meer in de provincie Noord-Wes en in een arme wijk als Alexandra in Johannesburg. Goede sanitaire voorzieningen houden daar direct verband mee.

Ook het onderwijs verdient veel meer aandacht dan nu. Het onderwijzend personeel kan alleen maar gezag uitstralen wanneer het zich door ethische normen laat leiden.

Sociologisch onderzoek in de Zuid-Afrikaanse steden wijst uit dat er weinig vrouwen zijn die ongeschonden door het leven komen. Bij de bescherming van de vrouw in Zuid-Afrika en de opvoeding van de man tot trouwe partner is een wereld te winnen. En kinderen mogen nooit en te nimmer object van seksuele driften zijn.

Kleurenblind

Op al deze terreinen ligt een taak voor de DA. Discussies over het kolonialisme en over quota voor de verschillende bevolkingsgroepen bij het verdelen van functies vallen qua belang in het niet bij de noden van alledag voor miljoenen Zuid-Afrikanen. De DA kan de ware, betrouwbare oppositiepartij worden die uiteindelijk kleurenblind is en alleen op prestaties in het belang van mensen is gericht.

De auteur doceerde Afrikaanse literatuur in Potchefstroom en Nijmegen.