Het jaar 2020 staat synoniem voor Covid-19. Het virus werd eind 2019 voor het eerst ontdekt in de Chinese stad Wuhan. Het verspreidde zich snel in China, voordat het verderging naar Europa, de Verenigde Staten, Latijns-Amerika en Afrika. Veel landen hebben lockdowns ingesteld om te voorkomen dat het virus zich verspreidt. Mensen worden gevraagd anderhalve meter afstand te houden, mondkapjes te dragen. De boodschap is om het aantal contacten zoveel mogelijk te verminderen, wat zowel jongeren als ouderen zwaar valt. Grootouders mochten hun kleinkinderen wekenlang niet zien en bewoners van verpleeghuizen en ziekenhuizen konden en kunnen amper bezoek krijgen. Arme mensen in delen van Azië en Afrika lijden verschrikkelijk onder de toenemende hongersnood.

Met al deze grote culturele veranderingen is het geen wonder dat 2020 zal worden herinnerd als het jaar van Covid-19. Toch vond er dit jaar een ernstiger ontwikkeling plaats dan de pandemie, wat de gevolgen op lange termijn betreft. Ik bedoel de buitengewone vernietiging van het milieu wereldwijd. De apocalyptische aard van wat er gebeurt, werd vastgelegd in een lezing over de toestand van onze planeet van de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, Antonio Guterres, op 3 december op de Columbia University in New York. Om het bot te zeggen, de mensheid voert een oorlog tegen de natuur zonder goed zicht op de gevolgen van wat we doen, noch voor de mensheid, noch voor de planeet.

Ongeëvenaard

De klimaatverandering neemt toe en we gaan af op een temperatuurstijging van 3,5 graden Celsius in deze eeuw, volgens de Climate Change Performance Index (CCPI) van 2020. De biodiversiteit stort wereldwijd in, een miljoen soorten wordt met uitsterven bedreigd. Door de bosbranden in Australië een jaar geleden zijn naar schatting drie miljard koala’s, kangoeroes en andere dieren gedood of verdreven. Een team van tien wetenschappers van verschillende Australische universiteiten onderzocht de impact van de branden op dieren. Ze schatten dat ook 143 miljoen zoogdieren, 2,46 miljard reptielen, 180 miljard vogels en 51 miljoen kikkers werden gedood of verdreven. Dr. Van Eeden, een van de onderzoekers, noemde het aantal dode dieren als gevolg van deze ramp ongeëvenaard.

Ook in de VS waren er enorme bosbranden. Dit jaar is het op een na grootste natuurbrandseizoen uit de geschiedenis. In augustus 2020 meldde de Amerikaanse staat Californië meer dan 7000 natuurbranden. En de schade door de branden is enorm.

Om een ander voorbeeld te noemen: veel wetenschappers dachten dat de Arctische branden in de zomer van 2019 een eenmalige gebeurtenis waren. Computermodellen voorspelden geen herhaling ervan tot 2050. De Arctische branden van 2020 hebben bewezen dat deze modellen niet kloppen. Het lijkt er nu op dat deze branden in de toekomst eerder in het seizoen zullen beginnen en later zullen eindigen. Mark Parrington, senior wetenschapper en natuurbranddeskundige bij de Copernicus Atmosphere Monitoring Service van de Europese Unie, heeft satellieten gebruikt om het effect van deze branden over de hele wereld te volgen. Bij deze branden komt veel methaan en koolstofdioxide vrij, die naar de atmosfeer worden getransporteerd.

Vaker pandemieën

In zijn Columbialezing vestigde Gutierrez de aandacht op het feit dat ecosystemen voor onze ogen aan het verdwijnen zijn; woestijnen verspreidden zich, wetlands gaan verloren en elk jaar verliezen we 10 miljoen hectare bos. Ecosystemen in de zee worden vernietigd door plasticvervuiling.

De afgelopen decennia hebben ons een groot aantal pandemieën opgeleverd, van Covid-19 tot Sars, Mers, ebola, hiv, zika en de Mexicaanse griep. Vanwege de manier waarop mensen elk ecosysteem koloniseren, kunnen we vaker pandemieën verwachten. Gedegradeerde ecosystemen geven de voorkeur aan vleermuizen en knaagdieren, die deze ziekten op de menselijke bevolking overdragen. De enige manier waarop we pandemieën in de toekomst kunnen voorkomen, is door onze impact op de natuurlijke wereld te veranderen door duurzamer te leven.

De auteur is oud-zendeling en ecologisch theoloog.