”Bush is dom en 37 andere clichés over Amerika”
Auteur: Frans Verhagen
Uitgeverij: Het Spectrum, Utrecht, 2004
ISBN 90 2749 670 6
Pagina’s: 200
Prijs: € 9,95. Iedere Nederlander heeft een mening over Amerika en is van zijn/haar oordeel overtuigd. Meestal zijn die meningen niet op veel kennis gebaseerd, maar op eerste indrukken die niet kloppen.

”Bush is dom”, is wel de meest voorkomende vooronderstelling. Dat is hij helemaal niet, anders was hij geen president geworden, beweert Frans Verhagen, die tien jaar lang met zijn tijdschrift ”Amerika” achtergronden en reportages over Amerika bracht: Bush studeerde gewoon en betoonde zich een bekwaam politiek strateeg. Dat hij zogenoemde niet-politiek correcte standpunten aanhangt maakt hem nog niet dom.

Deze misvatting heeft gezelschap van bijvoorbeeld de vooroordelen dat Amerikanen oppervlakkig zijn (ze maken makkelijk contact), altijd haast hebben (behalve in het zuiden en westen), geen sociale voorzieningen hebben (dat is per deelstaat geregeld en niet zo uitvoerig als veel Europese systemen) en dol op de doodstraf zijn (ook per staat verschillend).

Sommige misvattingen hebben meer bestaansgrond, maar zijn deelwaarheden. De opvattingen dat Amerikanen provinciaal, preuts, individualistisch en arrogant zijn, dol zijn op wapens en hun overheid wantrouwen, kloppen maar ten dele. Ze zijn ook gemeenschapzoekers, bescheiden en tegen te veel invloed van de overheid die te veel zou regelen (inclusief vuurwapens).

De meeste aandacht besteedt Frans Verhagen in zijn boek ”Bush is dom en 37 andere clichés over Amerika” aan de prominente rol van het geloof in Amerika. Terecht, want daarover circuleren de vreemdste ideeën, terwijl veel intellectuelen eigenlijk geen idee hebben wat het geloof in Amerika betekent. Verhagen voert onder meer aan dat de kerken voldoen aan de behoefte aan gemeenschap. Een complete verklaring voor de kracht van religie in Amerika biedt hij echter niet, daarvoor gaat hij te weinig in op de inhoud en te veel op de organisatie, maar zijn boek geeft wel een broodnodige correctie.

Waarde behouden
Elk van de 37 clichés krijgt een label mee: waar, deels waar, onwaar. De meest juiste opinies gaan over Amerika dat goed is voor immigranten, veel armen en vetzuchtigen telt, aan werk verslaafd is om consumptieartikelen te kunnen kopen, een voorstander is van harde straffen, makkelijk in samenzweringen gelooft en behoudend is.

Wie de 200 vlotgeschreven pagina’s doorneemt krijgt een genuanceerd beeld van Amerika door de ogen van iemand die de zwakke kanten van ’s werelds grootste democratie wel kent, maar nog steeds de invloed ondergaat van haar optimistische, activistische cultuur. Veel van de observaties zijn terug te brengen tot de voorkeur van Amerikanen voor ”meer” in plaats van ”beter”. Geld is belangrijker dan tijd, hoeveelheid belangrijker dan kwaliteit. Amerika gelooft van zichzelf dat het een universele natie is en dat wekt bewondering en wrevel.

Verhagen had zijn overzicht kunnen verbeteren als hij de clichés had gegroepeerd per onderwerp, zoals levensstijl, economie, rechtsorde, buitenland, overheid. Ze vertonen voldoende onderlinge samenhang om zo een evenwichtig portret van het land tot stand te brengen waarin ook tegenstrijdige claims, zoals dat Amerika genotzuchtig én puriteins is, met elkaar hadden kunnen worden verzoend.

Deze uitgave past in de golf van boeken die in het kielzog van de Amerikaanse presidentsverkiezingen wordt uitgebracht. In tegenstelling tot de meeste boeken, die vaak een rol in de campagne spelen, zal dit boek ook na de uitslag zijn waarde behouden.