De eerste coronalockdown begon als gezellig samenwerken aan de keukentafel en wat extra aandacht voor de kinderen. Maar meer tijd thuis doorbrengen met je geliefden leek niet altijd goed te gaan. Het eindigde voor sommige stellen in een stressvol samenzijn. Constant op elkaars lip, geen eigen ruimte en irritaties alom.

Zulke stress kan tot relatieproblemen leiden. De zomervakantie is een belangrijke veroorzaker van echtscheidingen, omdat men als partners drie weken permanent met elkaar geconfronteerd wordt. Je kunt je dus voorstellen wat drie maanden samenzijn voor impact heeft gehad…

Na de eerste golf van de coronacrisis nam het aantal echtscheidingsverzoeken in een rap tempo toe. De verwachting is dat er een derde meer echtscheidingen zullen worden uitgesproken. En hoe zal het gaan na de tweede golf? Ik ben bang dat deze ontwikkeling de reformatorische kring niet voorbijgaat. De coronacrisis heeft de zwakte van onze relaties blootgelegd: (langdurige) miscommunicatie is vaak een oorzaak van relatiecrises.

Verontschuldiging

„Doe jij vanmiddag de boodschappen?” vraagt Judith, terwijl Michel naar buiten loopt om naar kantoor te gaan. Michel is zichtbaar druk en ook nog bezig een bericht te versturen. Met zijn hoofd naar beneden mompelt hij: „Eh, mwah.” Als Judith ’s middags thuiskomt, zijn de boodschappen niet gehaald. Michel, geconfronteerd met zijn boze partner, verontschuldigt zich: „Ik had geen tijd en ik wist niet dat ik de boodschappen moest doen.”

Een voorbeeld van miscommunicatie: de boodschap komt niet goed aan en de partner vlucht in een verontschuldiging en ontkenning.

Echte interactie

In elk huwelijk is er wel miscommunicatie. Wat kunnen oorzaken zijn en hoe kunnen we onze communicatie verbeteren?

• De meeste huwelijken beginnen met verliefdheid. Dan kijken de partners naar elkaar door een roze bril en is er grote eensgezindheid, zonder dat men veel hoeft te communiceren. Je hebt aan een paar woorden genoeg om de ander iets te zeggen. (Aanstaande) echtparen hebben meestal de indruk dat ze goed kunnen communiceren, omdat verliefdheid blind maakt en er een grote interesse in de ander is. Als de verliefdheid afneemt en zich moet omzetten in liefde, komt de relatie onder druk te staan. Vaak moeten partners dan al samen problemen oplossen en is communicatie ineens heel belangrijk. Jonge én oudere echtparen hebben nooit te vroeg leren communiceren.

• De invloed van sociale media. Ziet u hen zitten in het restaurant? De ouders zijn druk bezig met hun telefoons en de kinderen eten een ijsje. We ‘communiceren’ via sociale media. Wat we persoonlijk (live) zeggen, is echter heel anders dan wat we via WhatsApp zeggen. Niet alleen door de woorden maar ook door de toon, de lichaamstaal en het oogcontact. Die aspecten kun je niet via een berichtje tonen.

Dit is geen communicatie. We doen elkaar mededelingen, er is geen sprake van echte sociale interactie. Dit weerspiegelt de cultuur van vandaag. We praten en/of luisteren niet meer naar elkaar maar praten langs elkaar heen.

• Vaak kunnen partners wel goed of lang praten maar niet goed luisteren. Als de een halverwege de zin van de ander al een reactie klaar heeft, wordt er meestal niet goed geluisterd.

• De ene partner praat meer vanuit verstand, de andere meer vanuit gevoel. Zowel emotie als verstand is nodig binnen een goed huwelijk. Het is belangrijk om elkaar op het vlak van het verstand én het gevoel te leren begrijpen.

• De ene partner is vooral gericht op het oplossen van een probleem, terwijl de andere het probleem graag tot in details wil bespreken. Dit is een bekend mannen-versus-vrouwenprobleem.

• Tijdens een gesprek vullen we regelmatig de gedachten of gevoelens van de ander in, terwijl we onze aannames onvoldoende of niet checken. Daar voelen we dan weer allerlei emoties bij die ons gedrag beïnvloeden. We anticiperen, maken een script in ons hoofd en kleuren zo onze bril en onze reacties in.

• Algemene uitspraken. Dit zijn uitspraken die het karakter of gedrag van een persoon op een negatieve manier veralgemeniseren. Woorden die daarbij het meest gebruikt worden, zijn: altijd, nooit, weer, elke keer, zo een en iedereen. Algemene uitspraken worden vaak gecombineerd met ”jij”-taal. Bijvoorbeeld: „Jij laat de wc-bril altijd omhoog staan.” „Jij bent het weer aan het verknoeien!” “Jij vergeet dit elke keer te doen!”

• Manipuleren in een huwelijk. De ene partner manipuleert de andere. De ander voelt zich voortdurend in een hoek gedreven en gekleineerd. Dit kan met een persoonlijkheidsstoornis te maken hebben.

Goed luisteren

Nu de vraag: hoe verloopt een goede communicatie?

• Goed communiceren is vooral goed luisteren.

• Denk na over wat u gaat zeggen voordat u antwoordt. Als u het antwoord al klaar heeft voor de ander is uitgesproken, heeft u meestal niet goed geluisterd en nagedacht.

• Praat niet te lang achter elkaar maar geef de ander gelegenheid om te antwoorden. Twee monologen maken geen dialoog. Wanneer u maar doorpraat als u uw mening wilt geven, bereikt u vaak het tegenovergestelde: halverwege uw verhaal luistert de ander niet meer, omdat deze al bezig is met het antwoord op het eerste deel van uw betoog.

• Praat om beurten en probeer elkaar niet in de rede te vallen.

• Probeer met een ”ík-boodschap” te praten. Niet: „Doe jij de boodschappen?” Maar: „Ik vind het fijn als jij de boodschappen doet.” Niet: „Breng jij mama een bloemetje?” Maar: „Ik vind het prettig als jij mama een bloemetje brengt.”

• Probeer als antwoord eerst samen te vatten wat de ander zegt. Hiermee geeft u aan dat u goed luistert. Hij: „Volgende week gaan we bij jouw ouders op bezoek en ik zie ertegen op. Ze blijven maar aansnijden dat ik mijn studie niet heb afgemaakt. Daar baal ik echt van.” Zij: „Ik begrijp dat je ertegen opziet om naar mijn ouders te gaan.”

• Waardering uiten in een relatie zorgt ervoor dat we ons daarin gelukkiger en veiliger voelen. Hoe meer dankbaarheid we van onze partner voelen, hoe meer we ons gewaardeerd voelen om wie we zijn. Dat doet de relatie veel goed! Geef vaker een bedankje als je partner iets voor je doet.

• Haal geen oude koeien uit de sloot. Probeer het verleden erbuiten te houden als je een conflict dat in het heden speelt, wilt oplossen. Anders krijg je algauw ruzie over iets wat nu niet aan de orde is. Wees concreet, direct en transparant. Hoe vager de communicatie, hoe meer ruimte er is voor misverstanden en onvrede.

• Het is van belang om kritiek goed te brengen en op het juiste moment. Geef geen kritiek op de persoon maar op het gedrag. Praat in de ”ik-vorm” en luister naar de ander.

Hulp zoeken

Een goede communicatie is de basis van een goed huwelijk. Zoek daarom hulp bij veelvuldige miscommunicatie, omdat die een duurzame ontwrichting van je huwelijk kan veroorzaken.

Last but not least: „Maar laat uw verlangens in alles, door bidden en smeken, met dankzegging bekend worden bij God” (Filippenzen 4:6b).

De auteur is psycholoog/relatietherapeut in Gorinchem.