Merkel: bondskanselier die vijftien jaar werd onderschat

Met 397 stemmen voor, 202 tegen en 12 blanco, werd Angela Dorothea Merkel op 22 november 2005 gekozen als bondskanselier van Duitsland. Ze was vijftien jaar geleden de eerste vrouw en de eerste Oost-Duitse in die functie.

Vorig jaar haalde ze Konrad Adenauer in, die 14 jaar leiding gaf aan de wederopbouw van West-Duitsland. Wanneer ze haar termijn volmaakt tot september 2021, zit ze net zo lang in het Kanzleramt als Helmut Kohl.

Daarmee kan inmiddels worden gesproken over het ‘tijdperk Merkel’. Duitse middelbare scholieren die met maatschappijleer bij het hoofdstuk over het politieke systeem belanden, zullen daar lezen over Kohl en Gerhard Schröder (SPD). Namen van gewichtige staatsmannen die ze enkel kennen als ex-bondskanseliers.

Wanneer de scholieren over de daden van de heren lezen, dan zullen ze vreemd opkijken. Want Merkel is op zo veel gebieden een tegenpool van de mannen die samen het gezicht van de Bondsrepubliek sinds de hereniging bepaalden.

Haantjesgedrag

Hoezeer ze een tegenpool was, moesten beide heren door schade en schande ervaren. Waar ze eerst nog enigszins geringschattend „Kohls meisje” werd genoemd, moest hij door haar principiële handelen aftreden na de beruchte partijfinancieringsaffaire waar ze in haar functie als secretaris-generaal van de partij afstand nam van haar voormalige mentor.

Beroemd is ook de ‘Elefantenrunde’ van 2005, het nationale televisiedebat waar de politiek leiders direct na de uitslag van de Bondsdagverkiezingen aanschuiven. Was het bluf of domweg ontkenning? Zittend bondskanselier Schröder liet op Trumpiaanse wijze weten dat hij niet kon voorstellen dat „Frau Merkel” ooit het Kanzleramt zou betreden als regeringsleider.

De rij is lang van mannen die in de buurt van Merkel kwamen, en het vervolgens verloren vanwege hun eigen haantjesgedrag. Wolfgang Schäuble, Günter Oettinger en Karl-Theodor zu Guttenberg kunnen allemaal meepraten over hoe het is om genoemd te worden als gedroomd plaatsvervanger van Merkel, om vervolgens zichzelf op een andere positie terug te vinden. Norbert Röttgen en Friedrich Merz ook, maar zij doen opnieuw een gooi naar het leiderschap, nu zeker is dat Merkel vertrekt.

Storm

Niet alleen deze mannen twijfelden aan de domineesdochter, velen hebben haar voortijdig vertrek meermaals voorzegd. Telkens wanneer er een storm opstak, keek men met scepsis naar haar. Hoe kan iemand die nooit met de vuist op tafel slaat, de juiste koers afdwingen?

In het varen van de juist koers tijdens de storm bleek haar kracht te liggen. De financiële crisis (2008), het besluit om de kerncentrales te sluiten (2011), de eurocrisis met Griekenland (2010-2014), de Oekraïnecrisis (2014), de vluchtelingencrisis (2015) en nu de coronacrisis. Steeds vormen de eenheid in Europa en het houden aan internationale verdragen haar kompas. Aan het begin van elke crisis is er huizenhoge kritiek, maar telkens slaat achteraf de balans in haar voordeel door.

De waardering is er voor haar bezonnen optredens, de rust die ze uitstraalt. De aanvankelijke frustratie over het uitblijven van een groots plan, slaat om in bewondering voor de kleine, voorzichtige stappen die achteraf goed blijken uit te pakken.

De kritiek die overeind blijft, is haar gebrek aan ideeën wanneer er even geen crisis is. Ze profiteerde van de harde economische hervormingen onder Schröder. Het tijdperk Merkel kenmerkt zich door welvaart en bijna gemakzucht, stelt econoom Clemens Fuest, die zich afvraagt of Duitsland niet te veel achterover heeft geleund. Voor de volgende bondskanselier moet de modernisering van de industrie topprioriteit hebben.

Iets wat Merkel nooit onder controle heeft gekregen, is haar eigen opvolging. Twee jaar geleden gaf ze het partijvoorzitterschap op, na enkele harde CDU-nederlagen in deelstaten. Kandidaten die ze zelf naar voren schoof, sneuvelden binnen het partijmechanisme. Wanneer de christendemocraten in januari uit Merz, Röttgen en Laschet een nieuwe partijleider mogen kiezen, stemmen ze sowieso op een tegenpool.

Merkel: bondskanselier die vijftien jaar werd onderschat

Buitenland

RD.nl in uw mailbox?